PODGLĄD ATOMU
     
 

Pierwszy rozbiór Polski



Kalendarium

1764-1795 – panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego
1768-1772 – konfederacja barska
1772 – pierwszy rozbiór Polski
1773-1775 – sejm rozbiorowy


Źródło 1. Manifest Katarzyny II z 14 lipca 1772 roku o rozbiorze Polski

Rosyjski dwór cesarski, będąc zmuszony ze względu na interesy własnego imperium położyć wreszcie własnymi siłami kres zaciekłości, jaką odznaczają się zachodzące w Polsce nieporządki, przeszkodzić upadkowi państwa, jak również zabezpieczyć sobie sprawiedliwe zaspokojenie swych legalnych praw, wszedł w całkowite porozumienie z cesarskim i królewskim dworem oraz z Jego Wysokością królem pruskim, aby na drodze uzgodnionych wysiłków osiągnąć cele, tak nieodzowne ze względu na sąsiedztwo ich państw. Na podstawie tego porozumienia te trzy dwory oznajmiły już wobec narodu polskiego o swoim zamiarze jednomyślnego przystąpienia do dzieła odbudowy w Polsce porządku i spokoju [...]. Jednocześnie Jej Cesarska Mość Carowa Wszechrosji pragnąc dać zadośćuczynienie swemu państwu i narodowi [...], aby nie powodować uszczerbku dla ich interesów, uznała za niezbędne [...] przejęcie w całkowite władanie niżej nazwanych ziem i posiadłości Rzeczypospolitej Polskiej.
Ziemie, które Rosja bierze pod soją władzę [...] stanowią zaledwie skromne wynagrodzenie za to wszystko, co powyżej zostało udowodnione. Przy tym są to ziemie, które mogą być odstąpione Rosji z najmniejszą stratą dla Polski, ponieważ to ustępstwo gwarantuje obu państwom wzajemną korzyść ze względu na granicę bardziej wyraźną i mniej sporną [...].


[w:] Wiek XVI–XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. Melania Sobańska-Bondaruk, Stanisław Bogusław Lenard, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 411–412.












Źródło 2. Kołacz królewski, dwie wersje rysunku Jeana-Michela Moreau le Jeune'a, będącego satyrą na I rozbiór Polski (rysunki z 1773 r.)



[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Allegory_of_the_1st_partition_of_Poland.jpg
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Allegory_of_the_1st_partition_of_Poland_crop.jpg]
































Źródło 3. Mapa. Rzeczpospolita Obojga Narodów. Rozbiory, CARTE


















Źródło 4. Jan Matejko, Reytan

[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Rejtan_Upadek_Polski_Matejko.jpg]


Źródło 5. Ustawy sejmu rozbiorowego 1773-1775


Ustanowienie Rady Nieustającej

[...] Ponieważ rada przy boku Naszym dawniej w Rzeczypospolitej miała miejsce, jako mamy tego dowody w dawniejszych konstytucjach, które o niej wspominają, więc ustanawiamy Radę Narodową przy boku Naszym, z trzech stanów złożoną: tj. Nas króla, senatu i stanu rycerskiego [...].


Władza Rady Nieustającej:

[...] Odbierać będzie wszystkie projekty [...], które zaś za pożyteczne osądzi, te na pierwszym sejmie do decyzji stanów przedstawi.
Układać będzie projekty reform [...].
Dawać będzie ambasadorom instrukcje i rozstrzygać w sprawie ich doniesień [...].
Będzie miała największą baczność na zachowanie sojuszów i traktatów [...].


[w:] Wiek XVI–XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów oprac. Melania Sobańska-Bondaruk, Stanisław Bogusław Lenard, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 416–418.


Ćwiczenia

Na podstawie źródła 1.

1. Odpowiedz, jak caryca wyjaśnia swoją decyzję o rozbiorze Rzeczpospolitej?
2. Z kim porozumiała się Katarzyna II w sprawie rozbioru Polski?
3. Jakie argumenty podaje Katarzyna II, aby udowodnić konieczność dokonania zaboru ziem polskich?


Na podstawie źródła 2.

1. Zanalizuj treść dwóch rysunków przedstawiających satyrę na pierwszy rozbiór Polski.
2. Rozpoznaj przedstawione postaci. Wyjaśnij ich gesty. Czym różnią się te rysunki? Które postaci zostały przedstawione odmiennie? O czym to może świadczyć?
3. Czy zgadzasz się z opinią, że polityczna wymowa drugiego rysunku satyrycznego została złagodzona? Odpowiedź uzasadnij.


Na podstawie źródła 3.

1. Wskaż na mapie ziemie, które Rzeczpospolita utraciła w pierwszym rozbiorze na rzecz Rosji, Austrii i Prus. Które z państw zaborczych zagarnęło największy teren?
2. Gdzie znalazł się Gdańsk? Wyobraź sobie, że płyniesz Wisłą do Gdańska. Ile razy będziesz musiał przekroczyć granicę z Prusami?


Na podstawie źródła 4.

1. Opisz wydarzenie przedstawione przez Jana Matejkę na obrazie Reytan, które miało miejsce na sejmie rozbiorowym w 1773 r.
2. Co było powodem protestu Tadeusza Rejtana?
3. Wskaż na obrazie, króla Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz marszałka sejmu rozbiorowego, Antoniego Ponińskiego.
4. W jaki sposób malarz informuje odbiorcę obrazu o zdradzie Antoniego Ponińskiego.
5. Odnajdź na obrazie monetę, która leży u stóp marszałka. Co oznacza gest marszałka? Co symbolizuje laska, którą Antoni Poniński trzyma w dłoniach?
6. Czyj portret Matejko umieścił nad głowami posłów? Wyjaśnij symboliczne znaczenie umieszczenia tego portretu w sali obrad sejmu.


Na podstawie źródła 5.

1. Odpowiedz, jakie były zadania Rady Nieustającej?
2. Czy taki organ władzy wykonawczej był potrzebny? Odpowiedź uzasadnij.

Praca domowa
Zbierz informacje o Tadeuszu Rejtanie. Jakie były jego losy po 1773 r.?

Pierwszy rozbiór Polski


Tytuł: Pierwszy rozbiór Polski
Opis skrócony: Porozmawiamy o przyczynach pierwszego rozbioru Polski i wydarzeniach, do których doszło w czasie sejmu rozbiorowego w 1773 r. Ocenimy postawy posłów tego sejmu. Przeanalizujemy zmiany terytorialne po pierwszym rozbiorze.
Autor(rzy): Wanda Królikowska
Hasła treści Rzeczpospolita Obojga Narodów, Stanisław August Poniatowski, caryca Katarzyna II, Tadeusz Rejtan, Antoni Poniński, I rozbiór Polski, sejm rozbiorowy, Rada Nieustająca, okres stanisławowski w Polsce
Uwagi metodyczne Proponuję, by zachęcić uczniów do oceny postaw posłów na sejmie rozbiorowym 1773-1775. Warto wraz z uczniami wysłuchać piosenki Jacka Kaczmarskiego, Rejtan, czyli raport ambasadora, i dokonać analizy jej treści.Proponuję, by zachęcić uczniów do oceny postaw posłów na sejmie rozbiorowym 1773-1775. Warto wraz z uczniami wysłuchać piosenki Jacka Kaczmarskiego, Rejtan, czyli raport ambasadora, i dokonać analizy jej treści.
Proponuję skorzystanie z map zamieszczonych w powszechnie dostępnych atlasach, np. z mapy Rzeczpospolita w dobie rozbiorów 1772–1795 r. w Ilustrowanym atlasie historii Polski (Demart, Warszawa 2006, s. 154–155.) lub z mapy Polska w okresie rozbiorów w Atlasie historycznym Polski (PPWK, Warszawa-Wrocław 1987, s. 28–29).
Szacowany MINIMALNY czas na realizację treści atomu (w minutach) 40
Szacowany MAKSYMALNY czas na realizację treści atomu (w minutach) 60

 
Materiały udostępniane za pomocą Serwisu można wykorzystywać zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska,
z wyjątkiem materiałów, które zostały wyraźnie oznaczone jako nieobjęte postanowieniami tej licencji.
Strona współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego z projektu: „Opracowanie i pilotażowe wdrożenie innowacyjnych programów nauczania – zgodnych z polską podstawą programową kształcenia ogólnego – przeznaczonych dla uczniów – dzieci obywateli polskich za granicą”.
Deklaracja dostępnosci