PODGLĄD ATOMU
     
 

„Ku pokrzepieniu serc” – kultura polska w zaborze rosyjskim



Linia chronologiczna































Źródło 1. Mapa. Ziemie polskie w drugiej połowie XIX w., CARTE



Źródło 2. Rusyfikacja i opór młodzieży polskiej w zaborze rosyjskim [fragment wspomnień Jana Wołyńskiego]

[…] Dzięki temu, że Apuchtin przestał przyjmować Polaków na posady nauczycielskie, liczba Rosjan nauczycieli zaczęła się zwiększać, a rusyfikacja i ucisk młodzieży w szkołach dochodził do monstrualnych rozmiarów […]. Surowo zabroniono czytania i posiadania polskich książek, a kontrola była tak ścisła, że przy odwiedzaniu stancji uczniowskich przeglądano książki każdego ucznia i przetrząsano sienniki, kufry z rzeczami, czy tam nie było schowanych książek polskich. W razie znalezienia książki polskiej zapisywano ucznia do dziennika kar, sadzano w święto na kilka godzin do kozy, a jeżeli to się powtórzyło parę razy na tej samej stancji, stancję tę zamykano. Gdy zaś u ucznia znaleziono książkę o treści politycznej – tutaj zaliczano zagraniczne wydania naszych wieszczów [np. Adama Mickiewicza], bezwarunkowo wydalano ucznia z gimnazjum […].


Aleksander Apuchtin – kurator warszawskiego okręgu szkolnego, bezwzględny rusyfikator

stancja – mieszkanie wynajmowane przez przyjezdnych uczniów na czas nauki



Źródło 3. Lekcja języka polskiego. Fragment ekranizacji Syzyfowych prac Stefana Żeromskiego w reżyserii Pawła Komorowskiego
[http://www.youtube.com/watch?v=O3efQ8yXmFg]




Źródło 4. Portret Henryka Sienkiewicza z 1899 roku, autorstwa Kazimierza Mordasewicza


[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Henryk_Sienkiewicz.PNG]






Źródło 5. Fotografia. Muzeum w Woli Okrzejskiej. Miejsce urodzin Henryka Sienkiewicza
©Jackowy/Wikimedia Commons
[źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Wola_okrzejska_muzeum_H_Sienkiewicza.JPG]

Źródło 6. Fotografia. Pałacyk w Oblęgorku, dar społeczeństwa dla Henryka Sienkiewicza. Obecnie muzeum pisarza
[http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Poland_Oblegorek_-_H.Sienkiewicz_Museum.jpg]


Źródło 7. Wywiad Leszka Kalinowskiego z Juliuszem Sienkiewiczem, wnukiem noblisty, w Gazecie Lubuskiej


http://www.gazetalubuska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20090509/WYWIADY/104685203



Źródło 8. Fotografia. Pan Juliusz Sienkiewicz w Gimnazjum nr1 im. Noblistów Polskich w Grodzisku Mazowieckim na uroczystości 100-lecia otrzymania Nagrody Nobla przez Henryka (2005 rok)


[Fot. ze zbiorów prywatnych autorki]


Ćwiczenia

Na podstawie źródła 1.

Wskaż ziemie, na których ludność polska objęta była procesem rusyfikacji.


Na podstawie źródła 2.

1. Opowiedz, jakimi metodami posługiwały się rosyjskie władze szkolne, chcąc zniszczyć polskość wśród dzieci i młodzieży? Czy Rosjanie osiągnęli zamierzony skutek?
2. Jak Polacy przeciwstawiali się bezwzględnej rusyfikacji?
3. Co groziło uczniom za złamanie rozporządzeń władzy carskiej?


Na podstawie źródła 3.

1. Zwróć uwagę na zachowanie uczniów na początku lekcji oraz na ich reakcję, gdy bohater rozmawia z nauczycielem i zaczyna recytować wiersz Adama Mickiewicza. Opowiedz o swoich spostrzeżeniach.
2. Który fragment lekcji jest dowodem rusyfikacji w szkołach?


Na podstawie źródeł 5. - 6.

Momentem przełomowym w walce o zachowanie narodowej tożsamości, było opublikowanie trylogii Henryka Sienkiewicza. Ogniem i mieczem, Potop, Pan Wołodyjowski, Krzyżacy oraz inne powieści i utwory pisane „ku pokrzepieniu serc” zniewolonych Polaków, dawały nadzieję i otuchę, wzmacniały poczucie więzi z historią Polski.
Zlokalizuj na mapie współczesnej Polski, miejsca związane z życiem i twórczością Henryka Sienkiewicza.


Na podstawie źródła 7.

1. Niezwykle ciekawym i barwnym człowiekiem jest mieszkający w Polsce, wnuk Henryka Sienkiewicza – Juliusz Sienkiewicz. Przeczytaj wywiad z wnukiem polskiego noblisty. Odpowiedz, o jakich nieznanych faktach z życia swojego dziadka opowiada pan Juliusz.
2. Ustal, jakie były koleje losu pałacyku w Oblęgorku.


Praca domowa

Zapraszam na wirtualną wycieczkę do muzeum Henryka Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej. Nie trzeba kupować biletów wstępu, wystarczy spora dawka ciekawości!

http://muzeumsienkiewicza.org/

Zachęcam do lektury powieści historycznych Henryka Sienkiewicza. Naprawdę warto!








Tytuł: „Ku pokrzepieniu serc” – kultura polska w zaborze rosyjskim
Opis skrócony: Przedstawimy metody walki władz carskich z polskością w zaborze rosyjskim. Dowiemy się, jak po upadku powstania styczniowego, Polacy przeciwstawiali się próbom wynarodowienia. Poznamy zasługi noblisty Henryka Sienkiewicza dla kultury polskiej.
Autor(rzy): Małgorzata Soczewicz
Hasła treści rusyfikacja, Henryk Sienkiewicz, Wola Okrzejska, Oblęgorek, Nagroda Nobla
Uwagi metodyczne Przedstawiony materiał tekstowy, ikonograficzny i filmowy, kształtuje wyobraźnię historyczną oraz daje możliwość zrozumienia realiów czasów niewoli narodowej. Zachęcam do dyskusji na temat szkoły poddanej procesowi rusyfikacji oraz współczesnej edukacji dzieci i młodzieży. Warto wykorzystać rozmowę z wnukiem Henryka Sienkiewicza do poznania postaci polskiego noblisty. Proponuję skorzystanie z map w powszechnie dostępnych atlasach np.: Gospodarka i kultura na ziemiach polskich pod zaborami. Atlas historyczny. Gimnazjum. PPWK, Warszawa, 2001, s. 49. lub mapa Ziemie polskie na przełomie XIX i XX wieku. Atlas historyczny. Szkoła podstawowa. PPWK, Warszawa, 1999, s. 31.Przedstawiony materiał tekstowy, ikonograficzny i filmowy, kształtuje wyobraźnię historyczną oraz daje możliwość zrozumienia realiów czasów niewoli narodowej. Zachęcam do dyskusji na temat szkoły poddanej procesowi rusyfikacji oraz współczesnej edukacji dzieci i młodzieży. Warto wykorzystać rozmowę z wnukiem Henryka Sienkiewicza do poznania postaci polskiego noblisty. Proponuję skorzystanie z map w powszechnie dostępnych atlasach np.: Gospodarka i kultura na ziemiach polskich pod zaborami. Atlas historyczny. Gimnazjum. PPWK, Warszawa, 2001, s. 49. lub mapa Ziemie polskie na przełomie XIX i XX wieku. Atlas historyczny. Szkoła podstawowa. PPWK, Warszawa, 1999, s. 31.
Szacowany MINIMALNY czas na realizację treści atomu (w minutach) 45
Szacowany MAKSYMALNY czas na realizację treści atomu (w minutach)

 
Materiały udostępniane za pomocą Serwisu można wykorzystywać zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska,
z wyjątkiem materiałów, które zostały wyraźnie oznaczone jako nieobjęte postanowieniami tej licencji.
Strona współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego z projektu: „Opracowanie i pilotażowe wdrożenie innowacyjnych programów nauczania – zgodnych z polską podstawą programową kształcenia ogólnego – przeznaczonych dla uczniów – dzieci obywateli polskich za granicą”.
Deklaracja dostępnosci