W fabryce – sto i więcej lat temu
 | Linia chronologiczna |
 | Mapa. Ziemie polskie w drugiej połowie XIX w., CARTE |
| Źródło 1. Fotografia. Budynek starej przędzalni w Żyrardowie |
©DeGirard/Wikimedia Commons
[źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Stara_prz%C4%99dzalnia_w_oknie.jpg]
| Źródło 2. Fotografia. Staw fabryczny i zabudowania fabryczne (dawne Zakłady Lniarskie w Żyrardowie) |
© Tomasz Kuran/Wikimedia Commons
[źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Zyrardow_factory_pond01.jpg]
| Źródło 3. Adolf Menzel. Walcownia żelaza w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów) [obraz z 1875 r.] |
[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Adolph_Menzel_-_Eisenwalzwerk_-_Google_Art_Project.jpg]
| Źródło 4. Przepisy porządku wewnętrznego Farbiarni, Apretury i Tkalni. EMDE i S-ka we wsi Żabieniec pod Łodzią, Łódź 1902 r. [fragment] |
[…] Art. 2. Warunki roboty i płacy
§ 9. Dzień roboczy liczy się 11 ½ godzin, robota rozkłada się w następujący sposób:
Początek o godz. 6 rano, od 12 do 1 przerwa na obiad a o godzinie 6 ½ wieczorem koniec roboty, przy czym w ciągu dnia między 8 – 8 ½ rano i między 4 – 4 ½ po południu dozwala się robotnikom, nie zatrzymując maszyn, spożywać przyniesione ze sobą jedzenie […].
Art. 3.Obowiązki i prawa robotników
§ 17. Zabrania się robotnikom: a) zbierać się gromadnie w pracowniach, jako też wnosić gromadnie skargi i wypowiadać gromadnie roboty; b) zakłócać spokój krzykiem, hałasem, wymyślaniem, kłótnią lub bójką i w ogóle prowadzić się nieprzyzwoicie; c) okazywać nieposłuszeństwo i nieuszanowanie względem starszych; d) urządzać zabronione gry […].
| Źródło 5. Pierwszy Strajk Powszechny w Żyrardowie, kwiecień 1883 r. Artykuł zamieszczony na stronie internetowej Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie |
 | http://www.muzeumzyrardow.pl/index.php?p=ciekawostki&pack=3&id=13&pack=3 |
Inscenizacja strajku szpularek z żyrardowskich zakładów lniarskich (1883r.) podczas Europejskich Dni Dziedzictwa 2005 w Żyrardowie
© Tomasz Kuran/Wikimedia Commons
[źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Strajk_szpularek_cm01.jpg]
© Tomasz Kuran/Wikimedia Commons
[źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Strajk_szpularek_cm02.jpg]
 | Ćwiczenia |
Na podstawie źródła 3.
1. Omów poszczególne elementy obrazu. Odpowiedz, kim są osoby przedstawione na obrazie oraz jakie czynności wykonują. Oceń charakter ich pracy.
2. Co możesz powiedzieć o warunkach pracy w walcowni żelaza?
Na podstawie źródła 4.
1. Oceń, w czyim interesie został opracowany regulamin Farbiarni i Tkalni w Żabieńcu koło Łodzi.
2. Oblicz, ile czasu pracował robotnik w trakcie dnia pracy.
3. Oceń, w jakich warunkach robotnicy mogli spożywać swój posiłek.
4. Wśród obowiązków pracowników wskaż ten, który obecnie jest sprzeczny z prawami pracowniczymi.
Na podstawie źródła 5.
1. Przeczytaj artykuł zamieszczony na stronie internetowej, a następnie ustal główną przyczynę strajku w Żyrardowie w 1883 roku.
2. Odpowiedz, jaka była reakcja właścicieli fabryki na wieść o strajku?
3. Do kogo doszły informacje o manifestacjach ludności w Żyrardowie? Jaka była ich reakcja?
4. Przedstaw przebieg i skutki starć robotników z wojskiem.
5. Na podstawie postulatów strajkujących, odpowiedz, czy w fabryce były zatrudniane dzieci.
6. Jakie represje dotknęły uczestników strajku?
 | Praca domowa |
Scharakteryzuj warunki pracy w XIX – wiecznej fabryce. Spróbuj porównać je z warunkami we współczesnych fabrykach.