Wojna polsko-bolszewicka i bitwa warszawska 1920 r.

Linia chronologiczna

Źródło 1. Mapa. Rzeczpospolita Polska w l. 1918 – 1922, CARTE

Źródło 2. Plakat propagandowy z okresu wojny polsko-sowieckiej (1920 r.)

[źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bij_Bolszewika.jpg]

Źródło 3. Sowiecki plakat propagandowy z czasów wojny z Polską

[źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Polish-soviet_propaganda_poster_1920.jpg]


Objaśnienie do ilustracji
Napisy w języku rosyjskim: "Oto, czym kończą się pańskie pomysły", "Niech żyje sowiecka Polska"

Źródło 4. Brytyjski historyk, Norman Davies, o wojnie polsko-sowieckiej [fragment]

[…] Dla rządu Piłsudskiego była to wojna o utrzymanie niepodległości […]. Wojna polsko-sowiecka zaczęła się od pierwszego nieplanowanego starcia na Białorusi 14 lutego 1919 roku. W pierwszej fazie – w 1919 roku – inicjatywa była w rękach Polaków […]. W 1920 roku działania wojenne dramatycznie się rozszerzyły. Na szybko przesuwającej się linii frontu, rozciągającej się od Łotwy na północy po Rumunię na południu, znalazło się ponad milion żołnierzy. Począwszy od stycznia, Armia Czerwona zaczęła formować potężne siły złożone z 700 000 żołnierzy. 10 marca dowództwo sowieckie wydało rozkaz rozpoczęcia wielkiej ofensywy na Zachód […]. Ale Piłsudski zdławił tę próbę w zarodku […]. Odważny marsz na Kijów opóźnił pochód wojsk sowieckich. Potem nadeszło lato i losy się odwróciły […]. W pierwszych dniach sierpnia pięć armii sowieckich zbliżało się już do przedmieść Warszawy. Sytuacja była krytyczna […]. Akurat w chwili, gdy przeciwnik zbierał siły, aby zadać ostateczny cios, wojska polskie dokonały przegrupowania, wykonując manewr równie śmiały, co skomplikowany […]. Zręczna operacja Piątej Armii pod dowództwem Sikorskiego zatrzymała główne siły wojsk sowieckich na przedpolach Warszawy […] to był „Cud nad Wisłą”.

Źródło 5. Komunikat wojenny Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (15-16 sierpnia 1920 r.) [fragment]

[…] Zdobyto znaczniejszą liczbę jeńców i ujęto dowódcę brygady oraz komisarza bolszewickiego. Ze szczególnym uznaniem należy podkreślić bohaterską śmierć księdza Ignacego Skorupki, kapelana z 8-ej dywizji piechoty, który w stule i z krzyżem w ręku przodował atakującym oddziałom […]. W dniu dzisiejszym armie frontu środkowego rozpoczęły kontrofensywę w większym stylu pod bezpośrednim kierownictwem naczelnego Wodza […].

Źródło 6. Obraz. Zdzisław Jasiński. Alegoria bitwy warszawskiej 1920 r.

[źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Jasi%C5%84ski_Allegory_of_Victory_in_1920.jpg]

Źródło 7. Lord D'Abernon o bitwie warszawskiej [fragment]

[…] Gdyby Karol Młot nie powstrzymał inwazji Saracenów [Arabów] pod Tours (w 732 r.), dziś w szkołach w Oksfordzie nauczano by Koranu […]. Gdyby Piłsudskiemu nie udało się pod Warszawą powstrzymać triumfalnego marszu Armii Czerwonej, przyniosłoby to w rezultacie nie tylko niebezpieczny zwrot w dziejach chrześcijaństwa, lecz również fundamentalne zagrożenie całej zachodniej cywilizacji. Bitwa pod Tours ocaliła naszych przodków przed jarzmem Koranu; jest rzeczą prawdopodobną, że bitwa pod Warszawą ocaliła Europę Środkową i część Zachodniej przed o wiele większym niebezpieczeństwem: przed fanatyczną tyranią sowiecką […].


Lord D'Abernon - brytyjski ambasador w Berlinie, naoczny świadek bitwy warszawskiej 1920 r.; umieścił bitwę warszawską 1920 r. na sporządzonej przez siebie liście 18 bitew decydujących o losach świata

Ćwiczenia

Na podstawie źródła 1.

1. Wskaż zasięg walk podczas wojny polsko-sowieckiej.
2. Do którego miasta, najdalej położonego na wschodzie, dotarły wojska polskie?
3. Określ kierunek ofensywy wojsk bolszewickich.
4. Do której rzeki dotarła Armia Czerwona na przełomie lipca i sierpnia 1920 roku?
5. Zlokalizuj na mapie Radzymin. Oceń odległość tej miejscowości od Warszawy.
6. Skąd ruszyła w sierpniu 1920 r. kontrofensywa wojsk polskich?
7. Omów manewr strategiczny Józefa Piłsudskiego, naczelnego wodza wojsk polskich.


Na podstawie źródeł 2. i 3.

Odpowiedz, jaki był cel powstania przedstawionych plakatów?


Na podstawie źródła 4.

1. Wymień etapy wojny polsko-sowieckiej.
2. Jaką siłą bojową dysponowali bolszewicy?
3. Jak sądzisz, czy w sierpniu 1920 r. bolszewicy mogli zdobyć Warszawę?


Na podstawie źródła 5.

Określ, które wydarzenie jest przedmiotem komunikatu Sztabu Generalnego Wojska Polskiego z 15-16 sierpnia 1920 r.


Na podstawie źródła 6.

Co, Twoim zdaniem, symbolizuje młoda kobieta wiodąca żołnierzy w bój? Co trzyma w prawej dłoni?


Na podstawie źródła 7.

Uzasadnij, że lord D'Abernon miał rację, uznając „Cud nad Wisłą” za przełomową bitwę w dziejach Europy.

Praca domowa

1. Jednym z symboli bitwy warszawskiej jest bohaterski ksiądz, Ignacy Skorupka. Zbierz informacje na temat tego dzielnego duchownego.
2. Wyjaśnij, dlaczego 15 sierpnia obchodzone jest święto Wojska Polskiego.