Legiony Polskie we Włoszech (II)

Kalendarium

1795	– trzeci rozbiór Polski
1797	– powstanie Legionów Polskich we Włoszech
1 grudnia 1798	– bitwa pod Magnano, brygada pod dowództwem generała Karola Kniaziewicza zwycięża korpus wojsk Królestwa Neapolu
4 grudnia 1798	– bitwa pod Civitas Castelana z wojskami Królestwa Neapolu
17-19 czerwca 1799	– bitwa nad Trebbią, legioniści u boku Francuzów walczą z armią rosyjską pod dowództwem Aleksandra Suworowa; ponoszą znaczne straty, ale powstrzymują wojska rosyjsko-austriackie, a potem osłaniają odwrót Francuzów
14 czerwca 1800	– bitwa pod Marengo – bitwa kampanii włoskiej Napoleona, stoczona z armią austriacką
3 grudnia 1800	– bitwa pod Hohenlinden, Legia Naddunajska pod wodzą generała Karola Kniaziewicza pomaga rozgromić wojska austriackie
1801	– wysłanie polskich legionistów na San Domingo (Haiti), gdzie walczą z murzyńskimi powstańcami buntującymi się przeciw przymusowej pracy

Źródło 1. Cyprian Godebski, Wiersz do Legionów Polskich [fragment wspomnień]

Wielu z oficerów [swój wolny czas] poświęcało na uczenie żołnierzy. Rozkaz dzienny generała Dąbrowskiego wydany w Rzymie dnia 3 maja 1798 r. godny jest wiadomości rodaków: Zachęcając w nim do uczenia się matematyki, historii, geografii i języków [obcych] powiada, że nie liczbą, ale [wiedzą] i cnotą możemy zwrócić baczność Europy […]. Pismo [legionowe] w dwóch arkuszach pod nazwą „Dekady Legionowej” wychodziło co dni 10.


Cyprian Godebski (1765–1809) – żołnierz i poeta, od 1798 r. służył w Legionach, wydawał czasopismo „Dekada Legionowa”

[w:] Grzegorz Chomicki, Leszek Śliwa, Wiek XIX. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001, s. 148-149.

Źródło 2. Mapa. Polacy u boku Napoleona, CARTE

Źródło 3. Wyciąg z pamiętników pułkownika Piotra Bazylego Wierzbickiego [fragment]

Napoleon Bonaparte [...] zwinął Legiony Polskie [...]. Ogłoszono rozkazem dziennym postanowienie:
„Iż nagradzając znakomite usługi wojenne przez walecznych Polaków okazane, 3. Półbrygada odtąd do wojska francuskiego przydzielona zostaje [...] i numer 113. Półbrygady przybiera”.
W osiem dni później nadszedł drugi rozkaz, ażeby 113. Półbrygada niezwłocznie wsiadała na okręty [...]. Półbrygady francuskie stanęły pod bronią z rozkazem użycia siły w razie oporu ze strony Polaków. Ta nadzwyczajna ostrożność okazała się niepotrzebna. Polacy, chociaż z rozpaczą w sercu, szalupami dostawieni do okrętów na pokładach złożyli w milczeniu i bez szemrania broń i mundury, po czym [...] podniesiono kotwicę i puszczono się w drogę […]. Śmiertelność [na San Domingo] panująca co dzień po kilkudziesięciu ludzi sprzątała z tego świata. Z batalionu 2, który do tysiąca ludzi liczył, w krótkim czasie zaledwie 100 ludzi zostało […]. Często staczano utarczki z Czarnymi, ale póty się trzymano, póki choroby szeregi walecznych przerzedzać nie zaczęły. Tym sposobem w przeciągu niespełna pół roku nie orężem, lecz śmiertelną zarazą zwyciężeni, z 3700 po wylądowaniu na wyspie San Domingo zaledwie 300 doliczyć się mogło, a z ponad 100 oficerów [...] jedna trzecia przy życiu pozostała.


[w:] Grzegorz Chomicki, Leszek Śliwa, Wiek XIX. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001, s. 150-151.

Źródło 4. January Suchodolski, Bitwa na San Domingo, 1845 r.

[źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:San_Domingo.jpg]

Ćwiczenia

Na podstawie źródła 1.

1. Odpowiedz, jak zorganizowano pracę oświatową wśród legionistów?
2. Jakie czasopismo wydawano w Legionach? Kto był jego wydawcą? O czym mogli dowiedzieć się legioniści czytając to czasopismo?



Na podstawie źródła 2.

1. Prześledź szlak bojowy Legionów Polskich we Włoszech.
2. Zgromadź informacje o Legii Naddunajskiej. Kiedy powstała? Kto był jej dowódcą? Gdzie walczyła? Znajdź miejsca bitew Legii Naddunajskiej na mapie.


Na podstawie źródła 3.

1. Dlaczego polscy legioniści zostali wysłani na San Domingo?
2. W jakich okolicznościach zapadła ta decyzja? Kto ją podjął?
3. Jaki los spotkał polskich żołnierzy na San Domingo?
4. Sprawdź, gdzie leży San Domingo i jaka nazwę obecnie nosi.
5. Ustal, np. dzięki zasobom Internetu, czy na San Domingo są ślady polskiej obecności z początku XIX wieku?


Na podstawie źródła 4.

1. Odpowiedz, z kim walczyli Polacy na San Domingo?
2. Co było powodem wystąpień miejscowej ludności przeciwko Francuzom?
3. Pamiętając, że Polacy, podobnie jak powstańcy na San Domingo, walczyli o wolność, rozważ: Czy wykonywanie rozkazów francuskich dowódców było dla Polaków łatwe?
4. Oceń straty wśród polskich żołnierzy i oficerów w czasie ich walk na San Domingo.

Praca domowa

Spróbuj zinterpretować słowa wiersza Kornela Ujejskiego – poety żyjącego w XIX w.
Zastanów się, jaką ocenę decyzji Napoleona wobec Polaków zawarł w swoim wierszu autor?


Sąd matek

Od cesarza Francuzów przyszły słowa zdradne:
„Lecę jak zamach miecza, śmierć niosę, gdzie padnę,
A w żelaznej mej dłoni trzymam wieńce darów,
Spieszcie się, syny Polski, do moich sztandarów.

[...]
Jeśli wielką ofiarą spłoniecie od razu,
Chojnie pobłogosławię waszemu żelazu;
Jeśli stanie żołnierzy trzydzieści tysięcy,
Choć trzydzieści tysięcy, jeżeli nie więcej,
Kraj wam wskrzeszę!”

[...]
Rozrzutnie postępujesz sobie z krwią ofiarną,
A ludom co z ufnością do ciebie się garną
Widmo przyszłej wolności rzucasz na zadatek,
Cały świat oszukujesz – ale ty serc matek
Nie oszukasz!
Mijają nas, nie słyszą ... Bądźcie zdrowi –
Pozdrówcie starszych braci pod Trebbią, pod Novi,
W San Domingo!...

Wyjaśnienie:

zdradne – zdradzieckie


[w:] Janusz Wałek, Dzieje Polski w malarstwie i poezji, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1987, s. 176.