Królestwo Polskie (I)

Kalendarium

12 listopada 1815 – przyjazd cara Aleksandra I do Warszawy
27 listopada 1815 – nadanie Konstytucji Królestwu Polskiemu przez cara Aleksandra I
19 listopada 1816 – utworzenie Uniwersytetu Warszawskiego przez cara Aleksandra I

Źródło 1. Julian Ursyn Niemcewicz, Pamiętniki [fragment]

Po niejakich zwłokach i niepewnościach, przyszła na koniec wiadomość do Warszawy, że król do stolicy dnia 12 listopada w niedzielę wjazd swój odprawi.
[…] Przez triumfalną bramę, witany od władz, wjechał do miasta […] widok króla w polskim mundurze, z Orderem Orła Białego, miły widok sprawiał w oczach Polaków, kobiety z okien z uniesieniem wołały. Król […] prędko jechał, minął […] błogosławiących go […] zebranych biskupów. Na dziedzińcu saskim przez półtorej godziny patrzył na wojsko polskie, do 12000 wynoszące […]. Po wystawionych amfiteatrach siedziało 2500 szkolnej młodzieży […] wykrzykują Vivat król Polski i rzucając nań wieńce laurowe […].
Król oświadczył, że szczęście Polaków będzie miał za najwyższą nagrodę, że dzień ten był najpiękniejszym dniem życia jego.


[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 27, Państwowy Zakład Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1958, s. 19-20.

Źródło 2. Konstytucja Królestwa Polskiego [fragment]

Tytuł I. Stosunki polityczne Królestwa
Art. 1. Królestwo Polskie jest zawsze połączone z Cesarstwem Rosyjskim […].
Art. 3. Korona Królestwa Polskiego jest dziedziczną w Osobie Naszej i Naszych […] Dziedziców i Następców […].
Art. 5. Król w przypadku swej nieobecności mianuje namiestnika, który powinien mieszkać w Królestwie […].
Art. 8. Stosunki polityki zewnętrznej naszego cesarstwa będą wspólne naszemu Królestwu Polskiemu.


Tytuł II. Zaręczenia ogólne
Art. 11. Religia katolicka rzymska, wyznawana przez największą część mieszkańców Królestwa Polskiego, będzie przedmiotem szczególnej opieki rządu, nie uwłaczając przez to wolności innych wyznań […].
Art. 16. Wolność druku jest zaręczona. Prawo przepisze środki ukrócenia jej nadużyć […].
Art. 17. Prawo rozciąga swą opiekę równo na wszystkich obywateli bez żadnej różnicy stanu i powołania.
Art. 18. Starodawne prawo kardynalne – nikogo nie pozwolimy uwięzić bez wyroku sądowego – stosować się będzie do wszystkich mieszkańców wszelkiego stanu […].
Art. 25. Skazany na karę ponosić ją będzie w Królestwie […].
Art. 26. Wszelka własność […] jest świętą i nietykalną.
Art. 28. Wszystkie czynności publiczne: administracyjne, cywilne i wojskowe […] odbywać się będą w języku polskim.


Tytuł III. O rządzie
Art. 25. Rząd jest w osobie króla. Król sprawuje władzę wykonawczą w całej swojej rozciągłości. Wszelka władza wykonawcza lub administracyjna od niego tylko pochodzić może.
Art. 43. Prawo ułaskawienia zachowane jest wyłącznie królowi […].


Tytuł IV. O reprezentacji narodowej
Art. 87. Sejm zwyczajny zgromadza się co dwa lata w Warszawie w czasie oznaczonym przez akt zwołania, od króla wydany. Trwać będzie dni trzydzieści. Król jedynie może go przedłużyć, odroczyć, rozwiązać.


Rozdział I. O senacie
Art. 108. Senat składa się z książąt krwi cesarsko-królewskiej, z biskupów, z wojewodów, z kasztelanów […].
Art. 110. Król mianuje senatorów. Urzędy są dożywotnie.


Rozdział II. O izbie poselskiej
Art. 118. Izba poselska składa się:
1. Z siedemdziesięciu jeden posłów wybranych na sejmikach, czyli zgromadzeniach szlachty […].
2. Z pięćdziesięciu jeden deputowanych do gmin […].
Art. 121. Aby być obranym na członka izby poselskiej, trzeba mieć lat trzydzieści skończonych, być w używaniu praw obywatelskich i opłacać podatku najmniej złotych polskich sto.
Art. 122. Żaden urzędnik publiczny, cywilny i wojskowy nie może być obrany na członka izby poselskiej, jeżeli […] nie otrzyma zezwolenia swojej zwierzchniej władzy […].


Rozdział V. O zgromadzeniach gminnych
Art. 131. Do zgromadzeń gminnych przypuszczonym będzie: 1. Każdy obywatel właściciel nieszlachcic, opłacający ze swej własności gruntowej jaki bądź podatek.


[w:] Grzegorz Chomicki, Leszek Śliwa, Wiek XIX. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001, s. 163-166.

Źródło 3. Godło Królestwa Polskiego

[źródło: http://www.numizmatyczny.pl/photo/godlo.krolestwo.kongresowe.png]

Źródło 4. Rozporządzenie króla Aleksandra I z 19 listopada 1816 r.

My z Bożej łaski Aleksander I, Cesarz Wszechrosji, Król Polski […] wiadomym czynimy: […] w troskliwości […] o dobro poddanych Naszych, chcąc do najwyższego naukowego stopnia doprowadzić oświecenie narodowe, przedsięwzięliśmy ustanowić Szkołę Główną, w której młodzież nabywając wiadomości, w szczególnych umiejętnościach, stosownie do swych zdolności i przyszłego powołania, [by] usposabiała się na pożytecznych dla kraju obywateli.
Zważając […], że miasto Nasze stołeczne Warszawa, w którym już od kilku lat kwitną dwa oddzielne wydziały: Prawa – Administracji i Nauk Lekarskich najbardziej odpowiada zamiarowi Naszemu, ustanawiamy w nim Szkołę Główną, zaszczycając ją imieniem Królewskiego Uniwersytetu, składać się mającą z pięciu wydziałów, to jest: 1. Teologii, 2. Prawa i Nauk Administracyjnych, 3. Nauk Lekarskich, 4. Umiejętności Fizycznych i Matematycznych, 5. Nauk i Sztuk Pięknych, pod bezpośrednim zwierzchnictwem rektora
i właściwych dziekanów.


[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 27, Państwowy Zakład Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1958, s. 30.

Ćwiczenia

Na podstawie źródła 1.

1. Jaki stosunek do Polaków prezentował car Aleksander I w czasie opisanej uroczystości? Swoją odpowiedź uzasadnij.
2. Jak społeczeństwo polskie przywitało wjeżdżającego do stolicy cara? O czym to świadczy?


Na podstawie źródła 2.

1. Odpowiedz, kto nadał konstytucję Królestwu Polskiemu? Jak nazywamy konstytucję nadaną przez władcę?
2. W jaki sposób konstytucja wiązała Królestwo Polskie z Cesarstwem Rosyjskim? Jakim terminem określamy ten typ zależności?
3. Które artykuły świadczą o tym, że Królestwu Polskiemu nadano prawa autonomiczne?
4. Jakie gwarancje wolności osobistej zawierała konstytucja?
5. Jaki był zakres władzy królewskiej?
6. W jaki sposób uregulowano kwestie wyznaniowe?
7. Jak często miano zwoływać posiedzenia zwyczajne sejmu?
8. Kto mógł zasiadać w senacie, a kto w izbie poselskiej?
9. Porównaj zakres swobód obywatelskich gwarantowanych przez Konstytucję 3 maja, Konstytucję Księstwa Warszawskiego i Konstytucję Królestwa Polskiego.
10. Udowodnij, że inspiracją dla autora Konstytucji Królestwa Polskiego był zarówno tekst Konstytucji 3 maja, jak i Konstytucji Księstwa Warszawskiego.


Na podstawie źródła 3.

1. Wyjaśnij symbolikę godła Królestwa Polskiego.
2. Co ma symbolizować przedstawienie białego orła na czerwonym tle, na piersiach dwugłowego czarnego orła?


Na podstawie źródeł 4.

1. Odpowiedz, kto był założycielem Uniwersytetu Warszawskiego?
2. Jak car Aleksander motywował decyzję o utworzeniu Uniwersytetu Warszawskiego?
3. Do tradycji jakiej instytucji państwowej nawiązywał car Aleksander I, podejmując decyzję o utworzeniu Uniwersytetu Warszawskiego?
4. Przedstawicieli jakich zawodów kształcił Uniwersytet Warszawski? Jakie kierunki otwarto na tej uczelni w 1816 r.?

Praca domowa

1. Ustal, jaka budowla była inspiracją dla architekta Piotra Aignera, który zaprojektował, wzniesiony w latach 1818-1826 w Warszawie, Kościół św. Aleksandra (przedstawiony na fotografii).
2. Kogo chciano uhonorować, ustanawiając świętego Aleksandra patronem tej świątyni?
3. Jaki styl w architekturze reprezentuje ten kościół?


[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:St_Alexander_church_in_Warsaw.JPG]