PODGLĄD ATOMU
     
 

Powstanie listopadowe (III)


Kalendarium


29/30 listopada 1830 – Noc Listopadowa, wybuch powstania listopadowego
25 stycznia 1831 – detronizacja cara Mikołaja I Romanowa przez sejm powstańczy
14 lutego 1831 –bitwa pod Stoczkiem
25 lutego 1831– bitwa pod Olszynką Grochowską
31 marca 1831 – bitwa pod Wawrem
31 marca 1831 – bitwa pod Dębem Wielkim
10 kwietnia 1831 – bitwa pod Iganiami
26 maja 1831 – bitwa pod Ostrołęką
6-7 września 1831 – szturm Warszawy od strony Woli, obrona reduty Ordona i reduty                                                   Wolskiej


Źródło 1. Fragment artykułu, który ukazał się w Courrier Français 25 stycznia 1831 r.
Szczytny Manifest narodu polskiego nowy dał popęd powszechnemu zapałowi, jaki Francję od pierwszej wiadomości o pamiętnym powstaniu w Polsce ogarnął. Dobrowolne ofiary ze wszystkich stron niesione [są] na ręce gen. Lafayette*[…]. Komitet Polski […] dziś ostatecznie zawiązał się i natychmiast zajął się obmyśleniem środków dla pewnego przesyłania do Polski pomocy w broni i pieniądzach i dla ułatwienia podróży wielkiej liczbie oficerów i wojskowych […] pragnących wypłacić krwią swoją dług wdzięczności, jaki Francja […] zaciągnęła. Francja […] pamiętać będzie, iż wspierając braci swych znad Wisły – oddala od własnych siedzib moskiewskie zagony, utrzymuje we właściwym łożysku wezbrany ten potok.


* Maria-Józef Lafayette (1757-1834) – generał, polityk francuski

[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 30, Państwowy Zakład Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1958, s. 32.


Źródło 2. Fragment wypowiedzi ministra spraw zagranicznych Francji, Horacego Sebastianiego, z 8 lutego 1831 r.
Interes Polski obchodzi mocno Francję, ale nie godzi się rządowi poświęcać interesu własnego państwa interesowi obcego narodu. Francja nie może z własną szkodą nieść oręża
w pomoc Polsce. Pod tym względem jestem zupełnie otwarty, bo nie chcę, aby się Polska łudziła zbytkiem nadziei.


[w:] S. Kieniewicz, A. Zahorski, W. Zajewski, Trzy powstania narodowe, Warszawa 2000, s. 239.




Źródło 3. Chorągiew powstańcza. Za naszą i waszą wolność, 1831 r.


[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Za_wolno%C5%9B%C4%87_nasz%C4%85_i_wasz%C4%85_1831.PNG]

Źródło 4. Jan Rosen, Emilia Plater na czele kosynierów, 1831 r.


[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Emila_Plater_conducting_Polish_scythemen_in_1831.jpg]






Źródło 5. Pieśń Walecznych tysiąc

Walecznych tysiąc opuszcza Warszawę,
przysięga klęcząc: świadkiem naszym Bóg.
Z bagnetem w ręku pójdziem w świętą sprawę,
Śmierć naszem hasłem, niechaj zadrży wróg.
I dobosz zagrzmiał już sojusz zawarty,
z panewką próżną idzie w bój pułk czwarty.


Wiadoma światu ta sławna Olszyna,
Gdzie nieprzyjaciel twardym murem stał.
Paszcz tysiąc zieje, rzeź krwawa się wszczyna
Już mur zwalony, nie padł ani strzał;
Okropny postrach poniósł tłum rozżarty,
Spokojnie wrócił do Pragi pułk czwarty.


Pod Ostrołęką wróg się dumnie zrywa,
Otacza wolnych dzikiej hordy wał,
Śmierć albo życie, tu wyboru nie ma,
Z bagnetem w ręku, nie padł ani strzał.
I już dla naszych odwrót jest otwarty,
I któż to zdziałał? A był to pułk czwarty!

On to po ciężkiej i krwawej rozprawie
Jak ostry piorun, jako bitwy Pan,
Ponuro wracał ku tęsknej Warszawie,
Krew obmył w Wiśle już z przyschniętych ran.
Czerwono w morzu płynie prąd niestarty,
Krew to walecznych, przelał ją pułk czwarty.


Daremne męstwo! Ojczyzna zgubiona;
Ach! Nie pytajcie, kto spełnił ten czyn;
Zabójczy potwór wyszedł z matki łona,
Ojczyzny zgubą jej rodzony syn*.
W kawałki znowu kraj polski rozdarty,
Krwawemi łzami zapłakał pułk czwarty.


Żegnajcie bracia, których mam przy boku,
Za świętą sprawę wzięła śmierci dłoń,
Wam lepszy udział dostał się w wyroku,
Nam chytra zdrada wzięła z ręki broń.
Jak biedny tułacz na kiju oparty
W kraj obcy idzie nasz dzielny pułk czwarty.
Dziesięciu mężczyzn obłąkanym krokiem,
Przechodzi chwiejno pod graniczny słup;
Ciekawem zewsząd na nich patrzą okiem,
Z nich każdy idzie, jak bez życia trup.
Kto idzie? Stójcie, grzmią graniczne warty.
My to, dziesięciu — cały to pułk czwarty.


Objaśnienia

* – słowa te dotyczą prawdopodobnie generała Jana Krukowieckiego, odpowiedzialnego za kapitulację Warszawy

Autorem pieśni jest niemiecki poeta, Julius Mosen (1803-1867). Napisana została ku czci 4 pułku piechoty Królestwa Polskiego (tzw. Czwartaków), którego żołnierze rekrutowali się przeważnie z warszawskiej biedoty, rzemieślników i służby dworskiej. Utwór został zamieszczony w zbiorze wierszy Polienlieder (tł. Pieśni Polaków), wydanym w 1832 r. Melodię utworu, według niektórych badaczy, napisał francuski kompozytor Joseph Denis Doche, według innych – niemiecki kompozytor, Gustaw Albert Lortzing, który zaczerpnął motyw z muzyki do dramatu Kościuszko der alte Feldherr.


[na podstawie: Pułk Czwarty, Biblioteka Polskiej Piosenki [online], http://bibliotekapiosenki.pl/Pulk_Czwarty]





Źródło 6. Dietrich Monten, Koniec Polski 1831 [obraz z epoki]

[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Finis_Poloniae,_1831.PNG]

Ćwiczenia

Na podstawie źródła 1.

1. Jak, zdaniem autora tekstu, zareagowało społeczeństwo francuskie na wiadomość o wybuchu powstania listopadowego?
2. O jakich formach wsparcia dla walczących Polaków jest mowa w tekście?
3. Dlaczego, w opinii autora artykułu, Francja powinna „pamiętać […] iż wspierając braci swych znad Wisły – oddala od własnych siedzib moskiewskie zagony, utrzymuje we właściwym łożysku wezbrany ten potok”?


Na podstawie źródła 2.

1. Czy stosunek społeczeństwa francuskiego i rządu francuskiego do powstania listopadowego był jednakowy? Uzasadnij swoją odpowiedź .
2. Wyjaśnij polityczne przyczyny stanowiska rządu francuskiego.


Na podstawie źródła 3.

Dokonaj interpretacji hasła umieszczonego na chorągwi powstańczej.


Na podstawie źródła 4.

1. Odpowiedz, kto był dowódcą oddziału przedstawionego na obrazie? Co było podstawą uzbrojenia tego oddziału?
2. W którym powstaniu uczestniczyli kosynierzy?
3. Do bohaterki narodowej którego z państw zachodniej Europy porównywano Emilię Plater?


Na podstawie źródła 5.

1. Dokonaj analizy tekstu pieśni.
2. Odpowiedz, jaki los spotkał żołnierzy po kapitulacji stolicy?
3. O udziale w jakich bitwach 4. pułku Piechoty Liniowej Armii Królestwa Polskiego wspomniano w tekście?
4. Jak autor pieśni ocenia decyzję o upadku kapitulacji powstania? Odpowiedź uzasadnij odwołując się do odpowiednich fragmentów pieśni.
5. Jakie straty poniósł 4. pułk Piechoty Liniowej Armii Królestwa Polskiego w czasie powstania listopadowego?


Na podstawie źródła 6.

1. Dokonaj interpretacji tytułu obrazu.
2. Jakie reakcje żołnierzy polskich, przekraczających granicę Królestwa Polskiego, zostały ukazane przez autora obrazu?

Praca domowa

1. Przygotuj głos w dyskusji: Czy powstanie listopadowe musiało upaść? 2. Zbierz informacje o Emilii Plater.














Tytuł: Powstanie listopadowe (III)
Opis skrócony: Porozmawiamy o stosunku społeczeństw i rządów państw europejskich do powstania listopadowego. Poznamy opinie szeregowych żołnierzy powstania o jego upadku. Dowiemy się, kim była Emilia Plater.
Autor(rzy): Wanda Królikowska
Hasła treści podporucznik Piotr Wysocki, Joachim Lelewel, Maurycy Mochnacki, belwederczycy, Józef Chłopicki, Emilia Plater, wojna polsko-rosyjska 1831 r.
Uwagi metodyczne Proponuję wysłuchanie pieśni Tysiąc walecznych w wykonaniu Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego [ http://www.youtube.com/watch?v=_yVl9EDCE1g]. Proponuję wysłuchanie pieśni Tysiąc walecznych w wykonaniu Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego [ http://www.youtube.com/watch?v=_yVl9EDCE1g].
W ramach tworzenia historii alternatywnej, można zachęcić uczniów do udzielenia odpowiedzi na pytanie – Jak potoczyłyby się losy Polski, gdyby nie została podjęta decyzja o kapitulacji powstania i walki byłyby kontynuowane? W czasie zajęć proponuję skorzystanie z map zamieszczonych w powszechnie dostępnych atlasach, np. z mapy Wojna polsko-rosyjska 26 V – 21 X 1831 w Ilustrowanym atlasie historii Polski (Demart, Warszawa 2006, s. 186.) lub z mapy Królestwo Polskie w okresie powstania listopadowego w Atlasie historycznym Polski (PPWK, Warszawa-Wrocław 1987, s. 34).
Szacowany MINIMALNY czas na realizację treści atomu (w minutach) 60
Szacowany MAKSYMALNY czas na realizację treści atomu (w minutach) 90

 
Materiały udostępniane za pomocą Serwisu można wykorzystywać zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska,
z wyjątkiem materiałów, które zostały wyraźnie oznaczone jako nieobjęte postanowieniami tej licencji.
Strona współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego z projektu: „Opracowanie i pilotażowe wdrożenie innowacyjnych programów nauczania – zgodnych z polską podstawą programową kształcenia ogólnego – przeznaczonych dla uczniów – dzieci obywateli polskich za granicą”.
Deklaracja dostępnosci