Rozwój gospodarczy ziem polskich w drugiej połowie XIX i na początku XX w.

Kalendarium

1845	– otwarcie pierwszego odcinka Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej między Warszawą a Grodziskiem Mazowieckim
1848	– oddanie do użytku następnych odcinków Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej – do Skierniewic, Częstochowy i Krakowa, (Warszawa zyskuje bezpośrednie połączenie kolejowe z Wiedniem)
1852	– przeprowadzenie przez lwowskiego farmaceutę, Ignacego Łukasiewicza, udanej rafinację ropy naftowej
1853	– zastosowanie lamp naftowych skonstruowanych przez Ignacego Łukasiewicza w szpitalu we Lwowie
1854	– uruchomienie przez Ignacego Łukasiewicza pierwszego na świecie szybu naftowego w Bóbrce koło Krosna na Podkarpaciu
1855	– powstanie w Poznaniu fabryki narzędzi i maszyn rolniczych, założonej przez Hipolita Cegielskiego
1855	– założenie w Łodzi przez Karola Scheiblera największej fabryki włókienniczej w Królestwie Polskim
1856	– uruchomienie pierwszych lamp gazowych na ulicach Warszawy
1857	– oświetlenie gazowe ulic Krakowa
1862	– oddanie do użytku pierwszego odcinka Kolei Warszawsko-Petersburskiej, łączącego Warszawę z Białymstokiem i Petersburgiem – stolicą Rosji
1864	– oddanie do użytku w Warszawie stalowego mostu kratowego im. Aleksandra II, skonstruowanego przez inżyniera Stanisława Kierbedzia
1886	– oddanie do użytku w Warszawie stacji filtrów i wodociągów wg projektu Williama Lindleya; do budowy tej stacji walnie przyczynił się ówczesny prezydent Warszawy, Rosjanin Sokrates Starynkiewicz

Źródło 1. Mapa. Ziemie polskie w drugiej połowie XIX w., CARTE

Źródło 2. Struktura zatrudnienia ludności wybranych państw i obszarów europejskich pod koniec XIX w. (w procentach)

[Na podstawie: Polska XIX wieku. Państwo, społeczeństwo, kultura, red. S. Kieniewicz, PWN, Warszawa 1982, s. 91.

Źródło 3. Struktura agrarna na ziemiach polskich na początku XX w.

[w:] Stefan Kieniewicz, Historia Polski 1795-1918, PWN, Warszawa 1980, s. 376.

Źródło 4. Wydajność z 1 ha w trzech zaborach przed 1914 r. [w kwintalach (q)]

^*dane szacunkowe, 1 kwintal (q) = 100 kg

[Na podstawie: Historia Polski w liczbach. Gospodarka, GUS Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa 2006, s. 209.]

Źródło 5. Mechanizacja rolnictwa na początku XX w.

[Na podstawie: Historia Polski w liczbach. Gospodarka, GUS Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa 2006, s. 224-225.]

Źródło 6. Linie kolejowe w Królestwie Polskim, Galicji i zaborze pruskim

[Na podstawie: Historia Polski w liczbach. Gospodarka, GUS Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa 2006, s. 255.]

Źródło 7. Drogi o twardej nawierzchni w Królestwie Polskim, Galicji i Wielkim Księstwie Poznańskim w 1910 r.

[Na podstawie: Historia Polski w liczbach. Gospodarka, GUS Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa 2006, s. 256.]

Ćwiczenia

Na podstawie źródła 1.

1. Wymień okręgi przemysłowe istniejące w trzech zaborach i określ, jakie gałęzie przemysłu rozwijały się na ich obszarze.
2. Wyjaśnij, od czego zależała lokalizacja ośrodków i okręgów przemysłowych na obszarze trzech zaborów.


Na podstawie źródła 2.

1. Sformułuj wniosek wynikający z porównania struktury zatrudnienia ludności na obszarze byłego Królestwa Polskiego z zatrudnieniem w Wielkiej Brytanii i w Rosji.
2. Oceń rozwój gospodarczy Królestwa Polskiego na tle rozwoju gospodarczego państw wymienionych w tabeli.


Na podstawie źródła 3.

1. Porównaj strukturę agrarną w trzech zaborach. Gdzie dominowały gospodarstwa o wielkości do 5 ha? Gdzie było najwięcej gospodarstw od 20 do 50 ha? Jaki odsetek powierzchni ziemi uprawnej zajmowały na terytorium tego zaboru?
2. Jakie konsekwencje dla możliwości inwestycyjnych miała struktura agrarna trzech zaborów?


Na podstawie źródła 4.

Odpowiedz, w którym z zaborów rolnictwo było najbardziej wydajne?


Na podstawie źródła 5.

Odpowiedz, w którym z zaborów prace w rolnictwie były najbardziej zmechanizowane?


Na podstawie źródeł 6. oraz 7.

1. Oceń rozwój transportu w trzech zaborach.
2. W którym z zaborów było najwięcej kilometrów kolei i dróg bitych na jeden kilometr kwadratowy powierzchni?

Praca domowa

1. Wymień czynniki pogłębiające dezintegrację gospodarczą ziem polskich w drugiej połowie XIX w.
2. Porównaj główne przyczyny emigracji z ziem polskich w pierwszej i drugiej połowie XIX w.
3. Porównaj rozwój gospodarczy państwa Twojego zamieszkania/pobytu z rozwojem gospodarczym ziem polskich w II połowie XIX w. i na początku XX w.