Powstanie kościuszkowskie
Linia chronologiczna
 | Źródło 1. Mapa. Powstanie kościuszkowskie 23 III - 16 XI 1794, CARTE |
| Źródło 2. Marcin Jabłoński. Tadeusz Kościuszko (obraz z 1827 r.) |
[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Jablonski_kosciuszko.jpg]
| Źródło 3. Franciszek Smuglewicz. Przysięga Tadeusza Kościuszki na rynku krakowskim 24 marca 1794 roku (obraz z 1797 r.) |
| Źródło 4. Akt powstania kościuszkowskiego [fragment] |
[…] Obieramy i uznajemy niniejszym aktem naszym Tadeusza Kościuszkę za najwyższego i jedynego Naczelnika i rządcę całego zbrojnego powstania naszego. […] Do władzy jedynej Naczelnika należeć będzie: urządzenie siły zbrojnej narodowej, nominowanie osób na wszystkie stopnie wojskowe i sposób użycia tejże siły zbrojnej przeciw nieprzyjaciołom ojczyzny i niniejszego powstania naszego. […] Przyrzekamy wszyscy sobie nawzajem i całemu narodowi polskiemu stałość w przedsięwzięciu, wierność dla prawideł, posłuszeństwo dla władz narodowych w tym akcie powstania naszego wymienionych i opisanych. Zaklinamy Naczelnika siły zbrojnej i Radę powszechną na miłość ojczyzny, aby wszystkich używali środków do oswobodzenia narodu i ocalenia ziemi jego. Składając w ich ręku użycie osób i majątków naszych przez ten czas walki wolności z despotyzmem, sprawiedliwości z przemocą i tyranią, chcemy, aby zawsze przytomną mieli tę wielką prawdę: że ocalenie ludu jest najwyższym prawem […].
| Źródło 5. Przysięga Tadeusza Kościuszki |
Ja, Tadeusz Kościuszko, przysięgam w obliczu Boga całemu Narodowi Polskiemu, iż powierzonej mi władzy na niczyj prywatny ucisk nie użyję, lecz jedynie jej dla obrony całości granic, odzyskania samowładności Narodu i ugruntowania powszechnej wolności używać będę. Tak mi Panie Boże dopomóż i niewinna męka Syna Jego.
| Źródło 6. Józef Chełmoński. Kosynierzy przed bitwą (obraz z 1906 r.) |
[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Che%C5%82mo%C5%84ski_Modlitwa_przed_bitwa.jpg]
Kosynierzy – chłopskie oddziały bojowe uzbrojone w kosy wykute na sztorc
| Źródło 7. Wojciech Kossak. Tadeusz Kościuszko z kosynierami (obraz z 1924r.) |
[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:WKossak014.jpg]
| Źródło 8. Jan Matejko. Bitwa pod Racławicami (obraz z 1888 r.) |
[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bitwa_pod_Raclawicami.jpg]
Bartosz Głowacki – chłop, kosynier, w bitwie pod Racławicami odznaczył się wielkim męstwem, własną czapką zgasił lont rosyjskiej armaty; został śmiertelnie ranny podczas bitwy pod Szczekocinami
| Źródło. 9. Pomnik Bartosza Głowackiego pod Racławicami |
[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Raclawice2.JPG]
| Źródło 10. Współczesny historyk brytyjski Norman Davies o klęsce powstania kościuszkowskiego [fragment] |
[…] Kościuszko trzykrotnie ranny i pozbawiony konia, dostał się do niewoli. […] Przed Rosjanami droga stała otworem. […] Atakujący mieli przewagę nad obrońcami. […] rozpoczęła się rzeź mieszkańców miasta. Warszawa skapitulowała. Opór został ostatecznie przełamany. […] Spadając z konia pod Maciejowicami – Kościuszko miał wypowiedzieć słowa, które włożyła mu w usta legenda: Finis Poloniae – oto kres Polski. […]
[cyt. za Norman Davies.
Boże Igrzysko, Znak, Kraków, 1993, t. I, s. 707-708.]
 | Ćwiczenia |
Na podstawie źródła 1.
1. Zaznacz obszary Rzeczypospolitej zajęte przez Rosję i Prusy w II rozbiorze.
2. Wskaż miasta, w których wybuchła insurekcja kościuszkowska.
3. Prześledź szlak działań powstańczych wojsk Tadeusza Kościuszki. Do którego miasta zamierzał dojść Tadeusz Kościuszko na czele swoich wojsk?
4. Największe bitwy powstania kościuszkowskiego rozegrały się pod Racławicami, Szczekocinami i Maciejowicami. Zlokalizuj te miejscowości na mapie.
Na podstawie źródła 3. oraz 4.
1. Odpowiedz, jaką funkcję powierzono Tadeuszowi Kościuszce 24 marca 1794 roku?
2. Za co był odpowiedzialny Naczelnik powstania?
3. Wyjaśnij, jaki był cel powstania?
Na podstawie źródła 5.
Do jakich wartości odwołał się Tadeusz Kościuszko w swojej przysiędze złożonej na rynku krakowskim?
Na podstawie źródła 6-8.
1. Wyjaśnij, dlaczego Kościuszce udało się zachęcić chłopów do walki z najeźdźcą?
2. Opisz wygląd i uzbrojenie kosyniera.
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
3. Bartosz Głowacki to najbardziej znany kosynier. Jest symbolem odwagi i męstwa. Wskaż tę postać na obrazie.
Na podstawie źródła 10.
Podaj główną przyczynę upadku powstania kościuszkowskiego.
 | Praca domowa |
1. Dowiedz się, dlaczego Tadeusz Kościuszko uznawany jest za bohatera dwóch narodów: polskiego i amerykańskiego? Odpowiedź na to pytanie, oraz wyjaśnienie innych faktów z życia Tadeusza Kościuszki znajdziesz w filmie dokumentalnym TVP Historia pt. „Jego imię Polska. Tadeusz Kościuszko”, na http://www.youtube.com/watch?v=DRDhtS6suAk
2. Zapraszamy Cię do Wrocławia, miasta, w którym znajduje się Panorama Racławicka. Warto obejrzeć budzący podziw zwiedzających, obraz Jana Styki i Wojciecha Kossaka.
 | http://www.zieba.wroclaw.pl/panorama_raclawicka_main.html |