Wojny z Turcją w drugiej połowie XVII w. (I)

Kalendarium

1669-1673 – lata panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego
1672 – obrona Kamieńca Podolskiego i podpisanie traktatu w Buchaczu
1673 – bitwa pod Chocimiem, zwycięstwo wojsk polskich pod wodzą hetmana Jana Sobieskiego
1674 – elekcja Jan III Sobieskiego
1674-1696 – panowanie Jana III Sobieskiego

Źródło 1. Mapa. Rzeczpospolita Obojga Narodów w drugiej połowie XVII w., CARTE

Źródło 2. Traktat chocimski z 1621 roku

Polacy zabraniają Kozakom zaporoskim dnieprowej żeglugi [...]. Tatarowie [...] od najazdów na Polskę całkowicie się wstrzymają […]. Jeśli ludziom narodu polskiego stanie się szkoda od Tatarów, powinni ją nagrodzić, chan tatarski od sułtana tureckiego jako swego pana srogie ukaranie poniesie […].
[Chan tatarski] jeśli będzie od króla polskiego wezwany, stawi się na wojnę za Rzeczpospolitą […]. Zamek chocimski ma być oddany hospodarowi wołoskiemu […].
Przyjaciele i nieprzyjaciele mają być wspólni.


[w:] Marek Ferenc, Epoka nowożytna. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001, s. 168–169.

Źródło 3. Traktat buczacki z 1672 roku

[...] Co rok Najjaśniejszy król polski przez posłów swoich Najjaśniejszej Porcie [Turcji] posyłać będzie w upominku 22 000 czerwonych złotych [...].
Podole według dawnych granic zostawać ma pod zwierzchnictwem Porty otomańskiej […].
Załogi polskie będące na Podolu wyjdą ze swymi sługami i dobrami ruchomymi, i własną bronią. Zaś Porta otomańska zatrzyma dla siebie zamki i miasta [...].

[w:] Marek Ferenc, Epoka nowożytna. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001, s. 169.

Źródło 4. Markiza de Sévigné, Listy [fragment]

Paryż, piątek 22 grudnia [1673]

Oto wieść z Europy, która utkwiła mi w głowie: przekazuję Ci ją wbrew moim obyczajom. Wiedz, moja duszko, że król Polski umarł. Ów wielki hetman, mąż panny d’Arquien stoi na czele armii przeciw Turkom. Wygrał bitwę tak ważną, tak znaczną, że piętnaście tysięcy Turków zostało na placu. Wziął w niewolę dwóch paszów; zamieszkał w generalskim namiocie, a zwycięstwo to tak jest wielkie, iż nikt nie wątpi, że zostanie królem, tym bardziej, że stoi na czele armii, a los zawsze sprzyja wielkim wojownikom.


[w:] Katarzyna Zielińska, Zofia Kozłowska, Historia II. Dzieje nowożytne 1492-1815. Podręcznik dla klasy II liceum ogólnokształcącego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, Warszawa 1994, s. 181.

Ćwiczenia

Na podstawie źródeł 1. i 2.


1. Przypomnij przyczyny konfliktów Rzeczypospolitej z Turcją w pierwszej połowie XVII w.
2. Omów postanowienia traktatu chocimskiego z 1621 r.
3. Znajdź na mapie: Chocim, Kamieniec Podolski oraz Podole. Wyjaśnij, jaką rolę pełniły te twierdze w systemie obronnym Rzeczypospolitej?
4. Jaką rolę w konfliktach polsko-tureckich odgrywali Kozacy i Tatarzy?


Na podstawie źródła 3.

1. Przedstaw postanowienia traktatu buczackiego.
2. Dlaczego, wielu Polaków uznało ten traktat za hańbiący dla Rzeczpospolitej?
3. Jaka, według postanowień buczackich, miała być pozycja Polski wobec Turcji?


Na podstawie źródła 4.

1. Odpowiedz, o czyjej śmierci donosi markiza w liście? Czyim synem był zmarły król? Jak długo panował? Czy był popularny wśród polskiej szlachty?
2. Kim był mąż panny d’Arquien? Z jakiego państwa pochodziła Maria d’Arquien? W jakich okolicznościach przybyła do Polski?
3. Gdzie rozegrała się bitwa, o której pisze markiza?
4. Co utorowało hetmanowi Sobieskiemu drogę do korony polskiej?

Praca domowa

1. Sprawdź w Internecie powiązania rodzinne Jana Sobieskiego. Ustal, kim byli jego rodzice i dziadkowie.
2. Chocim występuje na kartach historii Polski dwukrotnie: w 1621 i w 1673 roku. Przygotuj informację na temat obu wydarzeń.