Konfederacja barska 1768-1772
 | Kalendarium |
|
1767 | – zawiązanie konfederacji różnowierczych w Słucku i Toruniu oraz konfederacji katolickiej w Radomiu |
| 1767-1768 | – sejm warszawski (delegacyjny, repninowski); sterroryzowanie posłów przez ambasadora rosyjskiego Repnina, porwanie i wywiezienie do Rosji biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka, biskupa kijowskiego Józefa Andrzeja Załuskiego, hetmana polnego koronnego Wacława Rzewuskiego i jego syna Seweryna; uchwalenie praw kardynalnych, których gwarantką została caryca Katarzyna II |
| 1768-1772 | – konfederacja barska |
| 1771 | – próba porwania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przez konfederatów |
 | Źródło 1. Prawa kardynalne z 1768 roku |
Najjaśniejsza Rzeczpospolita Polska życzy sobie raz na zawsze trwale ubezpieczyć formę panowania i wolności swoje przez [sformułowanie] praw kardynalnych nigdy odmienić się nie mogących [...].
Ile razy wiara rzymska katolicka [...] wspomniana będzie, zawsze jej dodawany być ma tytuł: panującej i wieczyście panującej […].
Przejście od Kościoła rzymskiego do jakiejkolwiek innej religii [...] za kryminalny występek deklarujemy […].
Obieranie królów polskich wolnymi głosami [...] w mocy swojej na zawsze zostaje [...] pod żadnym pretekstem i w żadnym czasie sukcesja do tronu polskiego ustanowiona i dopuszczona być nie może […].
Liberum veto na sejmach [...] zachowane być zawsze powinno […].
Nie będzie można na sejmie walnym bez jednomyślnego zezwolenia Stanów Rzeczypospolitej powiększenia żadnego lub odmiany podatków [...] stanowić.
Nie będzie pozwolono na sejmie, tylko za jednomyślnością, pomnażać liczby wojska Rzeczypospolitej [...].
Pospolite ruszenie Rzeczypospolitej nie może być zwołane, tylko przez sejm i jednomyślnie [...].
Ten akt [jest] pod gwarancją podpisanego dziś traktatu między Najjaśniejszym Królem Imcią [...] z jednej strony a Najjaśniejszą Imperatorową całej Rosji z drugiej strony [...].
[w:]
Wiek XVI–XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. Melania Sobańska-Bondaruk, Stanisław Bogusław Lenard, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 403–406.
| Źródło 2. Akt zawiązania konfederacji barskiej z 1768 roku |
[...] Zbieramy się do obrony wiary i wolności [...] dla uwolnienia spod ciężkich i nieprzyjacielskich aresztów współbraci naszych – także dla zniesienia uciążliwej straży wojska rosyjskiego […]. Wzywamy wszystkich obywateli, jako jednej ojczyzny synów do wspólnego jej ratunku […].
Dan w Barze 29 lutego 1768 roku
Michał Krasiński, marszałek konfederacji, Józef Pułaski itd.
[w:]
Wiek XVI–XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów , oprac. Melania Sobańska-Bondaruk, Stanisław Bogusław Lenard, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 403–406.
| Źródło 3. Początek konfederacji barskiej w relacji Józefa Wybickiego (1768) |
[…] pytam się […] rotmistrza konfederackiego […] gdzie [jest] twierdza barska. Wskazał mi […] dworeczek […] szlachecki, obwiedziony szerokim rowem i mający mostek zwodzony; naokół wyniesione brzegi fosy niby to […] mury. Pytam się, gdzie wojsko. Powiada, iż na kwaterach w mieście […]. Zadrżałem na to wszystko, tym bardziej, gdy nieład w obozie dostrzegłem, ale mi na to powiadają, iż po otrzymanym niedawno zwycięstwie pohulać sobie żołnierzowi pozwolono […].
Pułaskiego, marszałka związkowego, zastałem okrytego obrazami i relikwiami […]. Nie piszę tego, by wyszydzić, wiem dobrze […] jak waleczni nasi przodkowie zaśpiewawszy: Boga rodzica Dziewica […] uderzali i pokonywali hufce nieprzyjaciół […], ale broń ich była [porównywalna do broni z tamtych czasów oraz do tej, którą dysponował nieprzyjaciel]; my powiedzmy prawdę, zachowawszy zabobonność pradziadów, zachowaliśmy […] ich piki z wieku dwunastego, do wieku osiemnastego [przeniesione].
[w:] Tadeusz Cegielski, Katarzyna Zielińska,
Historia. Dzieje nowożytne, WSiP, Warszawa 1991, s. 310.
| Źródło 4. [Życzenia] na imieniny króla Jegomości Stanisława od szlachty skonfederowanej, dnia 8 maja 1768 r. |
[…]
królu Stanisławie […]
Czwarty rok już panujesz nad wolnym narodem,
Kraj z pieniędzy obrałeś, nabawiłeś głodem:
Wciągnąłeś różne dekrety, poniżyłeś wiarę,
Wziąłeś wolność, zgwałciłeś wszystkie prawa stare.
I taż to jest od ciebie nagroda za wota?
Sądź, czy być może dłużej cierpieć cię ochota!
Czas przyszedł, byś monarchą przestał być na tronie.
Bo róg Ciołkowi nosić, nie chodzić w Koronie
[…]
Wyjaśnienie:
Ciołek – herb Poniatowskich
węzeł – życzenia z okazji imienin lub urodzin
wota –głosy na elekcji
[w:] Katarzyna Zielińska, Zofia Kozłowska,
Historia 2. Dzieje nowożytne 1492 – 1815, WSiP, Warszawa 1994, s. 251.
| Źródło 5. Pieśń konfederacka |
Jezu nasz Panie, Najświętsza Maryja,
Niech łask Twoja chorągiew rozwija!
Gdy już czas wojny, już czas zacząć bitwę
Z nieprzyjacielem, błogosław gonitwę! […]
Na nieprzyjaciół kościoła i wiary
Którzy, że depcą najświętsze ofiary,
Kościoły burzą, hostię rzucają,
Wiedzą, że Bóg jest, a nic mu nie dają.
Ministrów boskich zabrali w niewolę,
Hetman i inni cierpią tę niedolę;
Za czym nasz Boże, wołamy ku Tobie,
Trójco najświętsza w istotnej osobie:
Pozwól nam złamać tak wielkie przeszkody,
Niech się nie mnożą w Polsce złe narody.
[…]
Schizma i luter, kalwin […]
Chciałby osiadać katolickie trony;
Wiarę by za nic mieli pod nogami.
[Dlatego]
, Boże nasz, zmiłuj się nad nami!
Niech wiara Twoja z wolnością cel bierze.
A my dla Ciebie czynimy to przymierze,
Że umrzeć chcemy, broniąc tej wolności,
By święta wiara trwała nam w całości.
[w:] Katarzyna Zielińska, Zofia Kozłowska,
Historia 2. Dzieje nowożytne 1492 – 1815, WSiP, Warszawa 1994, s. 251– 252.
| Źródło 6. Artur Grottger, Modlitwa konfederatów barskich (obraz z 1863 r.) |
[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Artur_Grottger_Modlitwa_konfederat%C3%B3w_barskich.PNG]
| Źródło 7. Ryngraf konfederaty barskiego – Józefa Sawy-Calińskiego i strój konfederaty |
[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Gorget_of_Sawa-Calinski.jpg]
[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Kurtka_barska.JPG]
 | Ćwiczenia |
Na podstawie źródła 1.
1. Odpowiedz, jak doszło do uchwalenia praw kardynalnych na sejmie 1768 r.?
2. Wymień prawa, które uznano za „kardynalne”. Kto był gwarantem nienaruszalności tych praw w Rzeczypospolitej? Dlaczego w interesie sąsiedniego państwa było zachowanie tych praw w Rzeczypospolitej?
Na podstawie źródła 2.
Wymień cele zawiązania konfederacji barskiej.
Na podstawie źródła 3.
1. Odpowiedz, co w wyglądzie obozu konfederatów zwróciło uwagę Józefa Wybickiego?
2. Jaką opinię o konfederatach wydał Józef Wybicki?
3. Co wzbudziło zdziwienie Józefa Wybickiego w zachowaniu i postawie marszałka konfederacji?
4. Podaj imię i nazwisko marszałka konfederacji. Czy inni przedstawiciele tej rodziny także walczyli w szeregach konfederatów?
Na podstawie źródła 4.
1. Odpowiedz, jaki stosunek do króla Stanisława Augusta Poniatowskiego prezentuje autor tego wiersza? Jakie zarzuty stawia królowi?
2. Wyjaśnij, co znaczą słowa: „
róg Ciołkowi nosić, nie chodzić w Koronie”.
3. Sprawdź, czy konfederaci zamierzali pozbawić władzy króla Stanisława Poniatowskiego.
4. Sprawdź, czy próba porwania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego powiodła się.
Na podstawie źródła 5.
1. Odpowiedz, jakie cele konfederacji barskiej zostały wymienione w pieśni?
2. O czyje wstawiennictwo proszą konfederaci barscy?
3. Kogo konfederaci chcą usunąć z Polski?
4. Do których wydarzeń sejmu mającego miejsce w latach 1767-68, nawiązuje tekst pieśni?
Na podstawie źródła 6.
1. Odpowiedz, czy przedstawionych konfederatów można określić mianem sarmatów?
2. Czy wśród konfederatów były tylko osoby świeckie?
3. Jaki nastrój panuje wśród zebranych?
4. Jak są uzbrojeni konfederaci?
Na podstawie źródła 7.
1. Sprawdź, co to jest ryngraf.
2. Co przedstawia zamieszczony ryngraf?
3. Wskaż ryngraf na fotografii ukazującej strój konfederaty.
 | Praca domowa |
Ustal, dokąd udał się Kazimierz Pułaski po klęsce konfederacji barskiej i w jakich wydarzeniach uczestniczył.
| Praca dla zainteresowanych |
Przygotuj głos w dyskusji:
Konfederacja barska – patriotyczny zryw, czy przejaw szlacheckiego warcholstwa?