Powstanie krakowskie, 1846

Kalendarium

22 lutego 1846 – wybuch powstania krakowskiego
27 lutego 1846 – śmierć Edwarda Dembowskiego
11 listopada 1846 – wcielenie Wolnego Miasta Krakowa/Rzeczpospolitej Krakowskiej do                                           Austrii

Źródło 1. Mapa. Rzeczpospolita Krakowska i rabacja galicyjska w 1846 r., CARTE

Źródło 2. Manifest Rządu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej w Krakowie z 22 lutego 1846 r.

Polacy! Godzina powstania wybiła – cała rozszarpana Polska dźwiga się i zrasta – pozostali już bracia nasi w Księstwie Poznańskim, w Polsce Kongresowej, w Litwie i na Rusi biją się z wrogiem […]. Jest nas dwadzieścia milionów, powstańmy jak jeden maż, a potęgi naszej żadna nie przemoże siła, będzie nam wolność, jakiej dotąd nie było na ziemi, wywalczymy sobie skład społeczeństwa, w którym każdy podług zasad i zdolności z dóbr ziemskich będzie mógł użytkować, a przywilej żaden i pod żadnym kształtem mieć nie będzie miejsca, w którym każdy Polak znajdzie zabezpieczenie dla siebie […]. Ziemia, dzisiaj przez włościan warunkowo tylko posiadana, stanie się tylko bezwarunkowo ich własnością, ustaną czynsze, pańszczyzny i wszelkie tym podobne należności bez żadnego wynagrodzenia, a poświęcenie się sprawie narodowej z bronią w ręku będzie wynagrodzone ziemią z dóbr narodowych […].

Ludwik Gorzkowski
Jan Tyssowski
Aleksander Grzegorzewski

[w:] Wiek XIX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. Melania Sobańska-Bondaruk, Stanisław Bogusław Lenard, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 218-219.

Źródło 3. Edward Dembowski na czele procesji 27 lutego 1846 r. [rycina z epoki]

[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Edward_Dembowski_during_Krak%C3%B3w_Uprising_1846.PNG]

Ćwiczenia

Na podstawie źródła 1.

1. Wskaż na mapie Rzeczpospolitą Krakowską.
2. Przypomnij, kiedy i na mocy czyich decyzji, powstała Rzeczpospolita Krakowska.


Na podstawie źródła 2.

1. Odpowiedz, czy informacje dotyczące wybuchu powstania we wszystkich zaborach były zgodne z prawdą?
2. Co uniemożliwiło spiskowcom w innych zaborach rozpoczęcie powstania?
3. Do czego wzywał manifest wszystkich Polaków?
4. Jaki program społeczny zawierał manifest?
5. Oceń postulaty dotyczące sprawy chłopskiej, zawarte w manifeście.


Na podstawie źródła 3.

1. Ustal, kim był Edward Dembowski?
2. Czy Edward Dembowski wchodził w skład Rządu Narodowego?
3. Odpowiedz, dlaczego zdecydowano się na zorganizowanie procesji poza murami miejskimi Krakowa?
4. Jak zareagowały na procesję wojska austriackie stacjonujące pod Krakowem?
5. Jaki wpływ na działania powstańcze miała śmierć Edwarda Dembowskiego?
6. Jakimi konsekwencjami dla Rzeczpospolitej Krakowskiej zakończyło się powstanie 1846 r.?

Praca domowa

1. Porównaj stosunek władz powstania listopadowego oraz krakowskiego do sprawy chłopskiej.
2. Wyjaśnij, dlaczego Edwarda Dembowskiego nazywano „czerwonym kasztelanicem”.