Powstanie styczniowe (II)

Kalendarium

22 stycznia 1863	– wybuch powstania styczniowego, ogłoszenie Manifestu przez Tymczasowy Rząd Narodowy
marzec 1863	– dyktatura Mariana Langiewicza, przystąpienie „białych” do powstania
16 września 1863	– opanowanie władzy przez „czerwonych”
17 października 1863	– objęcie władzy dyktatorskiej przez Romualda Traugutta
10/11 kwietnia 1864	– aresztowanie Romualda Traugutta
wiosna 1864	– zakończenie walki zbrojnej w większości rejonów objętych działaniami partyzanckimi
5 sierpnia 1864	– stracenie Romualda Traugutta i jego towarzyszy

Źródło 1. Mapa. Powstanie styczniowe w l. 1863-1864, CARTE

Źródło 2. Artur Grottger, Pożegnanie powstańca, cykl Polonia

[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Pozegnanie_powstanca.jpg]

Źródło 3. Stefan Bobrowski do Zygmunta Padlewskiego, styczeń 1863 r.

Położenie jest następujące: Kazimierz, Janów i część zamojskiego powiatu zajmuje Leon Frankowski, kazaliśmy mu, aby rozszerzał agitację między ludnością wiejską [...]. Langiewicz zajmuje Wąchock z okolicami [...]. Na Podlasiu [...] pod Węgrowem i Łukowem stoją kilkutysięczne oddziały [...]. Jeden oddział wkroczył na Litwę [...].
Unikaj spotkania z wielkimi siłami, lecz formując oddziały, choćby z pięćdziesięciu ludzi, wprowadzajcie w życie dekrety uwłaszczeniowe, wnosząc je do akt każdej gminy i stwierdzajcie podpisami wójta, sołtysa, dziedzica i proboszcza […]. Rozbrajajcie leśną straż, która wam chętnie odda swoją broń, i straż pograniczną, ponieważ to jedynie może umożliwić przewóz broni. Na Boga, utrzymaj się na granicy osiem dni i broń przybędzie, dlatego, że już posłano ostatnią ratę – piętnaście tysięcy rubli srebrem […]. Wojsko rosyjskie otrzymało rozkaz koncentrowania się i dlatego oczyszczają prowincję. Ten fakt utwierdza nas coraz więcej w przekonaniu, że powinniśmy prowadzić tylko akcję insurekcyjną, a nie ofensywną, dążąc do zrewoltowania mas, unikając starcia.


Stefan Bobrowski (1841-1863) – kierował powstaniem od stycznia do marca 1863, naczelnik Warszawy, członek organizacji „czerwonych”

Zygmunt Padlewski (1836-1863) – polski działacz niepodległościowy, uczestnik powstania styczniowego, zwolennik organizacji „czerwonych”, stracony w Płocku w 1863 r.

Marian Langiewicz (1827-1887) – dyktator powstania w marcu 1863, doszedł do władzy w wyniku intryg „białych”, walczył na terenie Gór Świętokrzyskich, po przekroczeniu granicy internowany w Austrii

[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 35, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1959, s. 25–26.

Źródło 4. Artur Grottger, Kucie kos, cykl Polonia, 1863 r.

[źródło: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/25/Kosy1863.jpg]

Źródło 5. Artur Grottger, Bitwa, cykl Polonia, 1863 r.

[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Polonia_Bitwa.jpg]

Źródło 6. Instrukcja Zygmunta Padlewskiego dla naczelników wojewódzkich i powiatowych

Wojskowy naczelnik ma władzę nieograniczoną w województwie. Na nim leży odpowiedzialność przed Rządem Narodowym za stan narodowej organizacji w województwie. Do pomocy przy organizacji cywilnej administracji województwa przy [naczelniku wojskowym] znajduje się wojewódzki komisarz, którego obowiązkiem jest nadzór nad czynnościami władz powiatowych.


[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 35, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1959, s. 26-27.

Źródło 7. Fragment odezwy „białych”

Jesteśmy przekonani, że prawdziwa i dobrze pojęta miłość ojczyzny wkłada na każdego obywatela obowiązek niepowiększania szeregu powstańców [...], aby ruch powstańczy [...] nie pomnożył z kwiatu młodzieży bezowocnych ofiar, a ostatecznie nie wtrącił na długo kraj cały w odmęt społecznych zawichrzeń, z którego tylko nieprzyjaciele nasi skorzystają.


[w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 35, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1959, s. 28.

Ćwiczenia

Na podstawie źródła 1.

1. Odpowiedz, jaki typ walki prowadzili powstańcy?
2. Co zdecydowało o przyjęciu takiego typu walki?
3. Wskaż na mapie rejony nasilonych walk powstańczych.
4. Czym charakteryzowały się tereny, na których przebywało dużo oddziałów partyzanckich i gdzie dochodziło do wielu potyczek z wrogiem?
5. Wymień nazwiska dowódców powstańczych.


Na podstawie źródła 2.

Zwróć uwagę na stroje żegnającej się pary. Wyjaśnij, co stanowi uzbrojenie mężczyzny?
Jaki znak przyczepia kobieta do rogatywki mężczyzny? Co symbolizuje czarny kolor sukni kobiety?


Na podstawie źródła 3.

1. Odpowiedz, o jakich sposobach pozyskiwania broni pisze Stefan Bobrowski?
2. Wśród jakich grup społecznych, Stefan Bobrowski zaleca agitację do powstania?
3. O co prosi Stefan Bobrowski Zygmunta Padlewskiego?
4. Wymień nazwiska wymienionych w korespondencji dowódców i wskaż na mapie rejony, w których walczyli.
5. Jaką taktykę walki zaleca Stefan Bobrowski? Jak myślisz, dlaczego taka taktyka mogła być skuteczna?


Na podstawie źródła 4.

1. Odpowiedz, co stanowiło częste uzbrojenie powstańców?
2. W czasie którego powstania, kosy stały się symbolem walki o niepodległość?
3. Zwróć uwagę, że dwóch powstańców ma takie same emblematy na czapkach, jak powstaniec na obrazie Pożegnanie.


Na podstawie źródeł 5. i 6.

Udowodnij, że w czasie powstania funkcjonowało państwo podziemne. Wykorzystaj informacje zaczerpnięte z tekstu źródłowego.


Na podstawie źródła 7.

1. Odpowiedz, dlaczego „biali” byli przeciwni rozwijaniu akcji zbrojnej?
2. Jakie negatywne konsekwencje związane z rozwojem walki zbrojnej dostrzegali „biali”?

Praca domowa

Wyszukaj informacje o okolicznościach śmierci Stefana Bobrowskiego.