Ludowość w II części "Dziadów".
 | Polecenia |
Przeczytaj wprowadzenie do drugiej części „Dziadów” i wykonaj polecenia.
DZIADY Jest to nazwisko uroczystości obchodzonej dotąd między pospólstwem w wielu powiatach Litwy, Prus i Kurlandii[1], na pamiątkę dziadów, czyli w ogólności zmarłych przodków. Uroczystość ta początkiem swoim zasięga czasów pogańskich i zwała się niegdyś ucztą kozła, na której przewodniczył Koźlarz, Huslar, Guślarz, razem kapłan i poeta (gęślarz).
W teraźniejszych czasach, ponieważ światłe duchowieństwo i właściciele usiłowali wykorzenić zwyczaj połączony z zabobonnymi praktykami zabytkiem częstokroć nagannym, pospólstwo więc święci Dziady tajemne w kaplicach lub pustych domach niedaleko cmentarza. Zastawia się tam pospolicie uczta z rozmaitego jadła, trunków, owoców i wywołuje się dusze nieboszczyków. Godna uwagi, iż zwyczaj częstowania zmarłych zdaje się być wspólny wszystkim ludom pogańskim, w dawnej Grecji za czasów homerycznych[2], w Skandynawii, na wschodzie i dotąd po wyspach Nowego Świata[3]. Dziady nasze mają to szczególnie, iż obrzędy pogańskie pomieszane są z wyobrażeniami religii chrześcijańskiej, zwłaszcza iż dzień zaduszny przypada około czasu tej uroczystości[4]. Pospólstwo rozumie, iż potrawami, napojem i śpiewami przynosi ulgę duszom czyścowym.
Cel tak pobożny święta, miejsca samotne, czas nocny, obrzędy fantastyczne, przemawiały niegdyś silnie do mojej imaginacji[5]; słuchałem bajek, powieści i pieśni o nieboszczykach powracających z prośbami lub przestrogami; a we wszystkich zmyśleniach poczwarnych można było dostrzec pewne dążenie moralne i pewne nauki, gminnym sposobem zmysłowie przedstawiane.
Poema niniejsze przedstawi obrazy w podobnym duchu, śpiewy zaś obrzędowe; gusła i inkantacje[6] są po większej części wiernie, a niekiedy dosłownie z gminnej poezji wzięte.
[1] Kurlandia – część obecnej Łotwy.
[2] W dawnej Grecji za czasów homerycznych, czyli w starożytności.
[3] Nowy Świat – Ameryka.
[4] Około czasu tej uroczystości – Zaduszki obchodzone są w kościele rzymskim od 933 roku w dniu 2 listopada.
[5] Imaginacja – wyobraźnia.
[6] Inkantacje – śpiewy, zaklęcia duchów.
A. Mickiewicz. Dziady część II
Polecenia:
[Ilustracja przedstawiająca scenę z Dziadów z karty pocztowej z 1919 r.]
- Podaj dwa znaczenia rzeczownika „dziady”. Zapisz definicję tych pojęć. Poszukaj określeń synonimicznych.
- Jakie korzenie kulturowe dziadów wskazuje autor?
- Kim był Koźlarz? Wyjaśnij znaczenie wyrażenia „razem kapłan i poeta (gęślarz)”.
- Autor używa sformułowania „w teraźniejszych czasach”. Czyli kiedy?
- Opisz przebieg uroczystości dziadów.
- Określ, co było celem tego obrzędu.
- Kiedy obchodzone są dziady?
- Kto ujawnia się w przedostatnim akapicie tekstu? O czym mówi i w jakim celu?
- Wymień dwa inne kultywowane współcześnie polskie obrzędy, które wywodzą się z dawnej kultury ludowej. Opisz je.