Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną – polityka wewnętrzna Kazimierza Wielkiego

Kalendarium

1333 – 1370 – panowanie Kazimierza Wielkiego
1364 – utworzenie Akademii Krakowskiej

Źródło1. Kronika Janka z Czarnkowa [fragment]

Ten król ponad wszystkich książąt polskich dzielnie rządził [...], albowiem jak drugi Salomon wyniósł dzieła swoje, budując miasta, domy i grody. [...] Wszystkie te miasta i zamki opatrzył bardzo silnymi murami, budowlami i wieżami wyniosłymi, głębokimi fosami i innymi fortyfikacjami na ozdobę królestwa, a ku bezpieczeństwu i schronieniu narodu polskiego. Za panowania bowiem tego króla powstało w lasach, gajach i na karczowiskach prawie drugie tyle miast i wsi, ile przedtem było w Królestwie Polskim.

Źródło 2. Mapa. Polska w czasach Kazimierza Wielkiego. Rozwój terytorialny, CARTE

Źródło 3. Fotografia. Zamek obronny w Będzinie, XIV w.

[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:B%C4%99dzin_-_Zamek_obronny_z_XIVw..jpg&filetimestamp=20110916160638]

Źródło 4. Wyznaczenie dróg handlowych dla kupców jadących z Torunia, 1349r. [fragment]

Niechaj dowiedzą się wszyscy, których to dotyczy, że my Kazimierz Wielki z Bożej łaski król Polski, niniejszym ustanawiamy i nieodwołalnie zarządzamy drogę publiczną i przejazd [...] wszystkim kupcom [...] z miasta Torunia ku Wrocławiowi przez te miasta, mianowicie przez Radziejów, przez Konin, przez Kalisz, przez Ostrzeszów. Podobnie inną drogą z Torunia ku Włodzimierzowi, przez Sieciechów, przez Kazimierz [...] oraz przez Lublin. [...] I na powrót dla podróżujących z owych wyżej wymienionych miast ku Toruniowi, jako drogę mającą obowiązywać na wieczne czasy. Zachowujemy jednak nasze cło, które od dawnego czasu zostało ustanowione.

Źródło 5. Akt fundacyjny Akademii Krakowskiej [fragment]

[…] Przeto My Kazimierz […] postanowiliśmy w mieście naszym Krakowie, wyznaczyć miejsce, na którym by szkoła powszechna w każdym wydziale kwitnęła, a dla przyszłości na wieczne czasy tym pismem jej istnienie zapewnić chcemy. Niechże więc tam będzie nauk przemożnych perła, aby wydawała męże, dojrzałością rady znakomite, ozdobą cnót świetne, i w różnych umiejętnościach biegłe […]. Wszystkim […] przyrzekamy, niżej wypisane artykuły […], nienaruszone strzec i zachować, a w szczególności rektorom […], doktorom, mistrzom, scholarom, którzy by do wzmiankowanego miasta przybyli.

Źródło 6. Statut wiślicki

My Kazimierz, z Bożej łaski król polski […] wyrażamy naszą wolę i postanawiamy, żeby w przyszłości po wsze czasy takie same ustawy i postanowienia były uznawane, wykonywane i przestrzegane przez wszystkich poszczególnych sędziów, urzędników i ich podwładnych, oraz przez resztę naszych poddanych i ziemi naszych mieszkańców. […] Rycerze i szlachta obowiązani są do wyprawy wojennej i powinni służyć z bronią. […] przeto każdy rycerz podług wielkości i rodzaju dóbr swoich i dochodów jest obowiązany z pewną liczbą zbrojnych ludzi służyć i być pożytecznym państwu, jako że dobra jego są wolne, na prawie rycerskim postanowione i wyjęte spod wszelkiego ciężaru.

Ćwiczenia

Na podstawie źródła 1.

1. Sprawdź w Internecie, kim był autor i kiedy powstała kronika.
2. Rozważ, czy relacje między Jankiem z Czarnkowa i Kazimierzem Wielkim mogły mieć wpływ na prezentowaną w kronice ocenę dokonań króla.
3. Wyjaśnij, dlaczego Janko z Czarnkowa porównuje Kazimierza Wielkiego do Salomona.


Na podstawie źródła 2.

1. Rozważ, czy mapa zawiera dane potwierdzające informacje ze źródła 1.
2. Scharakteryzuj rozmieszczenie budowli obronnych w Polsce.
3. Rozważ, czy rozmieszczenie budowli obronnych może świadczyć o relacjach łączących państwo polskie z sąsiadami.
4. Wyjaśnij, jaki wpływ na rozwój gospodarczy kraju miało wzmacnianie jego obronności.


Na podstawie źródła 3.

1. Wymień widoczne na fotografii elementy obronne zamku w Będzinie.
2. Znajdź w Internecie informacje, gdzie leży Będzin. Ustal, czy zamek zachował się do naszych czasów w postaci przedstawionej na fotografii.


Na podstawie źródeł 2. i 4.

1. Sprawdź na mapie, w których państwach znajdowały się: Toruń i Wrocław.
2. Prześledź na mapie przebieg dróg handlowych, o których mowa w królewskim rozporządzeniu i znajdź miasta wymienione w tekście.
3. Wyjaśnij, jakie korzyści przynosiło wytyczenie drogi handlowej mieszkańcom wymienionych w dokumencie miast.
4. Wyjaśnij, jaki wpływ miała utrata Pomorza Gdańskiego na rozwój handlu z Rusią.
5. Wymień regiony Europy, do których wiodły drogi wspomniane w źródle.


Na podstawie źródła 5.

1. Sprawdź, w którym roku powstała uczelnia założona przez Kazimierza Wielkiego.
2. Sprawdź, czy w Europie Środkowej istniały już wcześniej inne wyższe uczelnie.
3. W jakim celu Kazimierz Wielki utworzył uczelnię w Krakowie?


Na podstawie źródła 6.

1. Czy w okresie rozbicia dzielnicowego, w różnych częściach kraju, obowiązywało to samo prawo?
2. Wyjaśnij, dlaczego Kazimierz Wielki wydał statut wiślicki.
3. O jakich powinnościach rycerstwa dowiadujemy się z zacytowanego fragmentu statutu wiślickiego?
4. Statut wiślicki był wydany dla Małopolski. Czy Kazimierz Wielki wydał też statut dla Wielkopolski? Sprawdź w Internecie.

Praca domowa

1. Zbierz informacje o szlaku turystycznym w Polsce nazwanym Szlakiem Orlich Gniazd.
2. Czy w kraju, w którym obecnie przebywasz, znajdują się średniowieczne zamki obronne? Czy zwiedzałeś taki zamek?
3. Wyjaśnij, dlaczego za panowania Kazimierza Wielkiego wielu Żydów osiedliło się w Polsce. Skąd przybywali Żydzi do naszego kraju? O czym to świadczy?
4. Sprawdź, kiedy powstała najstarsza uczelnia w kraju Twojego pobytu. Czy jest ona starsza od uczelni w Krakowie?