Polska za panowania Władysława Łokietka
 | Kalendarium |
1308 – zagarnięcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków
1320 – koronacja Władysława Łokietka w Krakowie
1331 – bitwa pod Płowcami
1333 – śmierć Władysława Łokietka
 | Źródło1. Jan Długosz, Roczniki czyli kronika Królestwa Polskiego, księga IX [fragment] |
Po odparciu margrabiów brandenburskich [...] Krzyżacy nadęci dumą zamiast zajmowania się wierną i sumienną obroną zamku do takiej przyszli hardości i takiego stopnia bezprawia, że [...] rycerzy pomorskich powtrącali do więzienia i poważyli się nad całym zamkiem gdańskim panowanie sobie przywłaszczyć. [...] Dwojaką Krzyżacy, a najhaniebniejszą ośmielili się popełnić zbrodnię, z którą żaden czyn najsroższych nawet barbarzyńców porównać się nie może. Najprzód bowiem wezwani przez księcia Władysława Łokietka do obrony gdańskiego zamku, wypędziwszy z niego tych, którym stać się mieli pomocą, sami zamek opanowali. Potem, w niejaki czas zagarnęli i miasto Gdańsk, wymordowawszy szlachtę [...].
| Źródło 2. Kary za bunt według rocznika dominikańskiego |
W roku pańskim 1332 [powinno być 1312] Albert, wójt krakowski, i jego towarzysze oddali miasto Kraków Bolesławowi, księciu opawskiemu [powinno być: księciu opolskiemu, przedstawicielowi króla Jana Luksemburczyka] i zostali pozbawieni wójtostwa. Ci zaś, którzy nie umieli wymówić słów: soczewica, koło, miele, młyn, zostali ścięci.
| Źródło 3. Bulla papieża Jana XXII z 1319 r. |
Jan biskup […] przewielebnym braciom arcybiskupowi gnieźnieńskiemu [przesyła] pozdrowienie i apostolskie błogosławieństwo.
Żądaliście zatem, abyśmy ukochanego syna naszego, przesławnego męża Władysława Łokietka […] z łaski naszej apostolskiej wynieśli na stolicę królewską i zgodnie królem Polski mianować i koronować zalecili.
Wprawdzie posłowie […] Jana, dostojnego króla czeskiego [Jana Luksemburskiego], do nas przybyli i dopraszali się […] abyśmy wstrzymać raczyli przyznanie korony rzeczonemu księciu z przyczyny, iż król Jan rościł ze swej strony prawo do królestwa polskiego […]. My zatem, chcąc każdego przy prawach mu służących zostawić, osądziliśmy za rzecz słuszną wstrzymać się z wyrokiem takowego przyznania, przez atoli nie mieliśmy bynajmniej przesądzać prawa, należącego wam i innym proszącym, którego wolno wam będzie używać, jak i kiedykolwiek zechcecie […].
bulla – list lub dokument papieski
| Źródło 4. Jan Matejko, Władysław Łokietek, obraz z Pocztu królów i książąt polskich |
[źródło: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/15/Wladyslaw_Lokietek.jpg]
| Źródło 5. Kronika Oliwska starsza [fragment] |
Zrodził się więc spór między królem Polski i panami Krzyżakami [...]. Panowie Krzyżacy [...] z wojskiem przekroczyli Wisłę i spustoszyli część ziemi kujawskiej; wtedy przyszło do starcia z Polakami [...]. Potem z początkiem następnego roku, król Czech Jan Luksemburski ze swoim wojskiem [...] przeszli do Prus przez ziemię króla Polski wbrew jego woli i z tego to powodu król Polski zebrał dookoła siebie tyle wojska, ile tylko mógł [...], sam podstępnie wkroczył na ziemię chełmińską i spustoszył wielką jej część.
| Źródło 6. Mapa. Polska za panowania Władysława Łokietka, CARTE |
 | Ćwiczenia |
Na podstawie źródła 1.
1. Scharakteryzuj okoliczności, w których doszło do opanowania Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków.
2. Jakim podstępem posłużyli się Krzyżacy?
3. Jaki los spotkał mieszkańców Gdańska?
4. Oceń postawę Krzyżaków wobec mieszkańców Gdańska.
Na podstawie źródła 2.
1. Dlaczego wójt Albert został pozbawiony wójtostwa?
2. Jakie inne kary stosowano wobec buntowników?
3. Wyjaśnij, dlaczego niepoprawne wymówienie podanych słów miało być świadectwem winy.
Na podstawie źródła 3.
1. O co proszono papieża Jan XXII?
2. Czy papież udzielił zezwolenia na koronację?
3. Czy papież podważył prawa Władysław Łokietka do korony polskiej?
4. Kto był przeciwny tej koronacji i interweniował u papieża?
5. Dlaczego Jan Luksemburski zgłaszał prawa do korony polskiej?
Na podstawie źródła 4.
1. Co można sądzić, o cechach i dokonaniach władcy, na podstawie przedstawionego obrazu? Odpowiedź uzasadnij.
2. Podaj, kiedy odbyła się koronacja Władysława Łokietka.
3. Jaką rolę pełni ta data w periodyzacji (podziale na okresy i epoki) dziejów Polski?
4. Gdzie odbyła się koronacja Władysława Łokietka?
5. Pamiętając o informacjach zdobytych ze źródła 2., wyjaśnij, dlaczego Władysław Łokietek wybrał właśnie to miasto na miejsce koronacji.
Na podstawie źródła 5. i 6.
1. Podaj przeciwników Polski w konflikcie, o którym mowa w tekście.
2. Prześledź na mapie przebieg działań zbrojnych, uwzględniając informacje zawarte we fragmencie kroniki oliwskiej. Dlaczego sojusz Krzyżaków i Jana Luksemburskiego był bardzo niebezpieczny dla Polski?
3. Jakie działania odwetowe podjął Władysław Łokietek?
4. Odczytaj z mapy, gdzie doszło do starcia zbrojnego. Czy zwycięstwo Władysława Łokietka w tej bitwie doprowadziło do odzyskania Pomorza Gdańskiego?
5. Korzystając z mapy w atlasie, wymień ziemie, które zjednoczył Władysław Łokietek.
 | Praca domowa |
1. Czy znasz legendę o Grocie Łokietka? Korzystając z Internetu poznaj jej treść. Wskaż na mapie miejsce, gdzie znajduje się ta grota.
 | http://www.lo-skala.edu.pl/index.php/historia/55-legenda |
| http://pl.wikipedia.org/wiki/Jaskinia_%C5%81okietka |
| http://www.grotalokietka.pl/ |
2. Dokonaj interpretacji przedstawionego obrazu –
Wojciech Gerson, Łokietek pod Ojcowem
[źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Wojciech_Gerson-Lokietek_pod_Ojcowem.jpg]